PORTAL INFORMACYJNY URZĘDU MARSZAŁKOWSKIEGO WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO W TORUNIU

Rolnictwo bagienne jako przykład rozwiązania opartego na naturze

Uprawy paludikulturowe stały się zrównoważoną alternatywą dla rolnictwa opierającego do tej pory głównie się na odwadnianiu gruntów. Celem tej innowacji jest przede wszystkim zmagazynowanie węgla w złożach torfu i zapobieganie uwalnianiu go do atmosfery. Dzieje się tak dzięki przywróceniu wody torfowiskom przy jednoczesnym zachowaniu ich w sektorze produkcyjnym. Paludikultura jest już uprawnionym sposobem gospodarowania na gruntach rolnych, a więc można w tym przypadku korzystać z instrumentów polityki rolnej.

Uprawy w rolnictwie bagiennym dotyczą roślin, którym nie przeszkadza nadmiar wody. Nie będą to typowe uprawy roślin przeznaczonych na produkcję żywności, ale na przykład biomasa będąca materiałem budowlanym, izolacyjnym, materiałem przeznaczonym na cele energetyczne, czy też substratem w podłożu dla roślin lub paszą. Mogą również stanowić miejsce wypasu zwierząt (w Polsce może to być czerwona nizinna krowa).

Uprawy bagienne umożliwiają zapobieganie niebezpiecznym dla środowiska i gospodarki tendencjom pustynnienia i ocieplania klimatu. Wspierają zarówno obieg, jak i retencję wody i węgla w przyrodzie, a poprzez tworzenie bagiennych stref buforowych działają jak naturalne oczyszczalnie usuwając z wody biogeny. Zwiększając wilgotność (poprzez zatrzymywanie wody) wpływają na odtworzenie siedlisk wielu gatunków, również poza terenem bagna.

Dobra praktyka z Łotwy – nawadnianie zdegradowanych torfowisk w celu zwiększenia różnorodności biologicznej i złagodzenia zmian klimatu

Zgodnie z celami Porozumienia Paryskiego neutralność klimatyczna powinna zostać osiągnięta do 2050 r. Wspólna polityka rolna wspiera ponowne nawodnienie gleb organicznych i torfowisk, co również wpisuje się w cele Europejskiego Zielonego Ładu w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom klimatycznym, takim jak powodzie i susze.

Na Łotwie torfowiska zajmują około 12% powierzchni kraju, z czego 39 500 hektarów uważa się za zdegradowane i wymagające rekultywacji. 4% łotewskich torfowisk jest wykorzystywanych do wydobycia torfu. Ciągły drenaż grozi uwolnieniem zmagazynowanego węgla z pozostałego torfu, zwiększając emisję gazów cieplarnianych, w związku z czym firmy zajmujące się wydobyciem torfu muszą również pamiętać o rekultywacji tych obszarów.

Instytucje badawcze i organizacje pozarządowe na Łotwie nawiązały współpracę w celu współtworzenia i testowania najbardziej odpowiednich upraw bagiennych na zdegradowanych torfowiskach: uprawa mchu torfowca i odtwarzanie siedlisk torfowiskowych w celu zwiększenia różnorodności biologicznej i wspierania rodzimych gatunków; uprawa jagód (takich jak żurawina czy borówka brusznica); wykorzystanie ponownie nawodnionych obszarów do rozwoju pszczelarstwa i uprawy roślin leczniczych (takich jak koniczyna bagienna, woskownica europejska, tatarak zwyczajny, wiązówka błotna); agrowoltaika, czyli integracja rolnictwa z produkcją energii słonecznej.

Kluczowymi interesariuszami są decydenci polityczni w sektorach klimatu i środowiska oraz gminy zarządzające terenami zdegradowanymi. Głównymi beneficjentami są lokalni mieszkańcy, którzy czerpią korzyści z ulepszonych usług ekosystemowych i silniejszej lokalnej gospodarki.

Sukces projektu na Łotwie

Doświadczenia łotewskiego partnera projektu RIWET – Publiczno prywatne zarządzanie odnową rzek i obszarów podmokłych jako niebiesko – zielona infastruktura, realizowanego w ramach programu INTERREG Europa, pokazują, że tego typu przedsięwzięcia mogą być z powodzeniem wdrażane dzięki zaangażowaniu i współpracy wszystkich zainteresowanych stron. W przypadku Łotwy są to instytucje badawcze, organizacje pozarządowe oraz firmy zarządzające obszarami torfowiskowymi. Projekty finansowane zarówno ze środków krajowych, jak i europejskich, są ukierunkowane na ponowne nawodnienie zdegradowanych torfowisk i przetestowanie innowacyjnych upraw. Priorytetem jest odnowienie torfowisk na obszarach o niższej wartości rolniczej lub leśnej. Dzięki współpracy z lokalnymi interesariuszami możliwe stało się wypracowanie rozwiązań przyjaznych dla środowiska oraz włączenie ponownie nawodnionych obszarów do zrównoważonych praktyk rolniczych. Kluczowymi czynnikami sukcesu były: utworzenie sieci interesariuszy, zabezpieczenie początkowego finansowania projektu i chęć pogodzenia wszystkich interesów. Szczególnymi wyzwaniami, z jakimi mogą się mierzyć inne regiony przy wdrażaniu tego typu przedsięwzięć są: dostosowanie działań do potrzeb konkretnych ekosystemów oraz zapewnienie długoterminowego zaangażowania ze strony interesariuszy projektu.

Więcej informacji nt. tej dobrej praktyki można znaleźć na stronie projektu: Rewetting practices for degraded peatlands to boost biodiversity and mitigate climate change