O życiu i twórczości Jerzego Pietrkiewicza
27 września w Bibliotece Pedagogicznej im. gen. bryg. prof. Elżbiety Zawackiej w Toruniu wystąpiła z kolejnym wykładem dr hab. Barbara Czarnecka.
Tym razem spotkanie poświęcone było życiu i twórczości wybitnego, ale mało znanego emigracyjnego poety i pisarza Jerzego Pietrkiewicza. Wykład stanowił swego rodzaju odpowiedź na ogłoszony przez Urząd Marszałkowski konkurs na recenzję utworu Jerzego Pietrkiewicza.
Biblioteka zaprosiła nauczycieli polonistów, uczniów szkół ponadgimnazjalnych pragnących przystąpić do konkursu i wszystkich innych zainteresowanych twórczością tego niedocenianego w Polsce poety.
Prelegentkę i przybyłych słuchaczy przywitała, w imieniu nieobecnej dyrektor Doroty Komendzińskiej, pani Elżbieta Wykrzykowska.
Na wstępie Barbara Czarnecka mówiła o swoich „pietrkiewiczowskich” kompetencjach wynikających z kontaktów z poetą i jego twórczością. Badaczka poświęciła poecie rozprawę doktorską oraz liczne artykuły naukowe. Zredagowała także wybór jego esejów i dwie książki poetyckie – poezje wybrane Pietrkiewicza oraz, co szczególnie interesujące, poematy, o których istnieniu wcześniej nie wiedziano, publikowane wcześniej pod pseudonimem. Podkreśliła, jaki fenomen stanowi dzieło Pietrkiewicza: polskiego poety, pisarza anglojęzycznego, publicysty i eseisty, tłumacza, profesora literatury na angielskim uniwersytecie. Najpierw przekazała informacje biograficzne akcentując wpływ dzieciństwa na twórczość poety. Pierwszy tom poezji Pietrkiewicza ukazał się w 1935 r.
Prelegentka sugerowała, że z recenzowaniem tych wierszy młodzież powinna sobie poradzić.
Zaznaczyła jednocześnie, że późniejsze poematy są znacznie trudniejsze i nawet historykom literatury sprawiają poważne interpretacyjne problemy.
Mówiła także o mniej chlubnych fragmentach biografii poety. W latach 30. publikował on w prawicowym, ideologicznie nacechowanym, nierzadko antysemickim tygodniku „Prosto z Mostu”.
Po wybuchu wojny przez Rumunię i Francję Pietrkiewicz wyemigrował do Anglii. Tam nastąpiła przebudowa intelektualna poety. Miał dostęp do literatury anglojęzycznej, a tego piszący w kraju byli pozbawieni. Czarnecka podkreśliła, że Pietrkiewicz był emigrantem nietypowym. Nie podążał „za stadem”. Głosił, że zadaniem poety/poezji jest kształtowanie człowieka krytycznie myślącego przy równoczesnym zaniechaniu zaangażowania politycznego. W piątym z poematów napisanym w 1950 roku poeta przekazał, że piszący na emigracji, oderwani od języka ojczystego kraju nie powinni/nie mają prawa pisać w tym języku. Obumieranie języka prelegentka zilustrowała odczytując fragment wybranego wiersza.
Następne poematy publikował Pietrkiewicz w paryskiej „Kulturze” pod pseudonimem Jan Nepomucen Rzecki.
Pietrkiewicz przez prawie 30 lat był profesorem na Uniwersytecie Londyńskim. Zrezygnował z posady protestując w ten sposób przeciw obniżeniu się poziomu nauczania na tej uczelni.
Biografia emigracyjna Pietrkiewicza była nietypowa – podjął studia na najstarszym szkockim uniwersytecie St. Andrew, potem doktoryzował się na londyńskim King’s College, by kilka lat później objąć uniwersytecką katedrę profesorską. Badaczka podkreśliła, jak na tle niepodległościowej emigracji polskiej, szczególna była taka droga rozwoju i wyjaśniła, jakie były dla poety jej konsekwencje światopoglądowo-intelektualne. Program pisarza zakładał myślenie krytyczne, widzenie zjawisk, tak poetyckich, jak i politycznych, w szerokim kontekście, dystans i twórcze odosobnienie. Na emigracji powstały najciekawsze teksty Jerzego Pietrkiewicza, m.in. metafizyczne poematy i dziewięć powieści napisanych w języku angielskim.
W czasie ostatniego z osobistych spotkań poeta przekazał Barbarze Czarneckiej niepublikowane wcześniej pod jego nazwiskiem poematy. Miała ona upublicznić je dopiero po jego śmierci. Jerzy Pietrkiewicz zmarł w Londynie 26 października 2007 r. Książka zawierająca nieznane wcześniej utwory ukazała się w 2013 r. pod red. Barbary Czarneckiej.
Starając się przybliżyć postać poety Czarnecka mówiła o jego kreacjach towarzyskich, wystroju mieszkania i tajemnicach życiorysu.
Na zakończenie słuchacze mieli możliwość zadawania pytań.
Wykładowi towarzyszyła ekspozycja utworów Jerzego Pietrkiewicza pochodzących ze zbiorów Biblioteki oraz zbiorów prywatnych Barbary Czarneckiej, a także kolekcja zdjęć z wizyt prelegentki w Londynie oraz pobytu Jerzego Pietrkiewicza w Toruniu.
Literatura ta pozostanie do dyspozycji zainteresowanych (korzystanie na miejscu) do czasu zakończenia konkursu.
Opracowanie i zdjęcie: Anna Wiligalska
Biblioteka Pedagogiczna im. gen. bryg. prof. Elżbiety Zawackiej w Toruniu jest jednostką
oświatową, dla której organem prowadzącym jest Samorząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego.
Departament Edukacji Urzędu Marszałkowskiego w Toruniu (TK).
