Olęderskie historie w Nieszawce
Pod nadzorem specjalistów z toruńskiego Muzeum Etnograficznego w Wielkiej Nieszawce trwa odtwarzanie wsi olęderskiej z przełomu XIX i XX wieku. Dwie zabytkowe zagrody już stoją, obecnie trwa rekonstrukcja trzeciego obiektu, bardzo oryginalnego, bo wyposażonego w charakterystyczny podcień. Zwiedzający będą je mogli zobaczyć najpóźniej przyszłą wiosną.
– Ocalamy od zapomnienia będące częścią bogatej historii Pomorza i Kujaw kulturowe dziedzictwo Olędrów, którzy przez ponad czterysta lat żyli na naszych ziemiach, tworząc jednocześnie nową oryginalną atrakcję turystyczną. Ten skansen, mam nadzieję, będzie się jeszcze w kolejnych latach rozwijał – podkreśla marszałek Piotr Całbecki.
Olęderski Park Etnograficzny w Wielkiej Nieszawce, część Muzeum Etnograficznego w Toruniu (MET), został poświęcony społeczności przybyszów z zachodu Europy, przede wszystkim z Holandii, którzy w XVI wieku przynieśli do Polski wysoką kulturę rolną i wiejską samoorganizację społeczną. Pierwsi olęderscy osadnicy, wyznawcy jednego z surowych odłamów protestantyzmu (menonici), byli uchodźcami religijnymi którzy znaleźli schronienie w naszym kraju. Lokalizacja skansenu została wybrana nieprzypadkowo, bo historia Wielkiej Nieszawki jest ściśle z osadnictwem olęderskim związana. Menonici przybyli tu w XVI wieku, zakładając wieś z domem modlitwy i jednocześnie gminę wyznaniową. Jeszcze w początkach XX wieku był to jeden z głównych menonickich ośrodków.
Budowany skansen będzie rekonstrukcją małej wsi określanej przez etnografów jako rzędówka bagienna – z trzema siedliskami, główną drogą wzdłuż wału przeciwpowodziowego oraz pasami pól i obiektami hydrotechnicznymi na zwór tych z epoki. Pod nadzorem naukowców zostanie też uporządkowany położony nieopodal cmentarz menonicki.
Pierwsza ze zrekonstruowanych chat została przeniesiona z Gutowa w gminie Wielka Nieszawka. Składa się z drewnianej części mieszkalnej i murowanego segmentu przeznaczonego dla zwierząt gospodarskich. Jej przeniesienie w nowe miejsce wymagało pieczołowitego opisania i zinwentaryzowania wszystkich elementów oraz odtworzenia zniszczonych fragmentów i detali. Pracującym nad projektem specjalistom z MET udało się zachować 30 procent oryginalnych, zabytkowych elementów.
Drugim odtworzonym obiektem jest będąca zabytkiem wysokiej klasy XVIII-wieczna zagroda olędrów z Niedźwiedzia w powiecie świeckim. Przeprowadzka do skansenu była ratunkiem dla opuszczonego od lat i niszczejącego budynku.
Odtwarzane obecnie siedlisko powstało w drugiej połowie XVIII wieku w Kaniczkach niedaleko Kwidzyna (Pomorskie). Sześcioosiowy dom, z drewnianą nadbudówką wspartą na czterech rzeźbionych słupach, został przebudowany około 1800 roku. Oprócz części mieszkalnej posiada dobudowaną w tej samej linii oborę pod wspólnym dachem. W Nieszawie towarzyszyć mu będą pochodzące z tego samego rejonu stodoła (Wielki Wełcz w powiecie grudziądzkim), spichlerz (podgrudziądzkie Wielkie Zajączkowo) i dom dla robotników sezonowych (z Mątowskich Pastwisk niedaleko Kwidzyna).
Fot Mikołaj Kuras
Beata Krzemińska
rzecznik prasowa Urzędu Marszałkowskiego
21 kwietnia 2015 r.