PORTAL INFORMACYJNY URZĘDU MARSZAŁKOWSKIEGO WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO W TORUNIU

Osiemdziesiąt sześć lat temu w dawnym województwie pomorskim Niemcy dokonali eksterminacji 30 tysięcy Polaków – robotników, rolników, nauczycieli, inteligencji, duchownych i osób z zaburzeniami psychicznymi. Pomnik Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej w Toruniu jest szczególnym symbolicznym miejscem upamiętniającym wszystkie ofiary zagłady. W Narodowym Dniu Pamięci Ofiar Niemieckiej Zbrodni Pomorskiej 1939 (2 października) hołd pomordowanym oddali marszałek Piotr Całbecki, przewodnicząca sejmiku województwa Elżbieta Piniewska, wicemarszałek Zbigniew Ostrowski i radny województwa Tadeusz Pogoda.

 

– Ofiary zbrodni pomorskiej wspominamy 2 października, w dniu urodzin dyrektora zakładu psychiatrycznego w Świeciu i jednej z ofiar tej zagłady, doktora Józefa Bednarza. Wybraliśmy tę datę na przekór śmierci, aby to miejsce stało się naszym drogowskazem na przyszłość. Tylko wtedy pomniki mają sens, jeśli przekujemy [ich symboliczny przekaz] w coś, co jest w naszych sercach i w naszych umysłach – powiedział podczas uroczystości w Parku Pamięci marszałek Piotr Całbecki.

 

– To na was będzie spoczywał obowiązek pamięci, bo pamięć to świadomość, to tożsamość, to zobowiązanie wobec tych, którzy zginęli, polegli, których tutaj nie ma – mówiła do zgromadzonej przy pomniku młodzieży przewodnicząca sejmiku województwa Elżbieta Piniewska. – Ale ta pamięć to również coś, co można przekuć w dobro, w prawdę i w piękno.

 

W uroczystości w Parku Pamięci wzięli również udział senator Ryszard Bober, działacz przedsierpniowej opozycji demokratycznej i wicemarszałek Senatu RP VIII kadencji Jan Wyrowiński, wicewojewoda Michał Koniuch, zastępca dowódcy natowskiego Joint Force Training Center w Bydgoszczy gen. Zoltán Bárány, przedstawiciele samorządów, duchowieństwa i służb mundurowych,  a także harcerze i młodzież toruńskich szkół.

 

Wojewódzkie obchody Narodowego Dnia Pamięci Ofiar Niemieckiej Zbrodni Pomorskiej 1939 zostały podzielone na dwie części. W Parku Pamięci harcerze Kujawsko-Pomorskiej Chorągwi ZHP zaprezentowali inscenizację „Nigdy więcej”. Uroczystość uświetnili też muzycy Filharmonii Pomorskiej z prowadzącym uroczystość dyrektorem Maciejem Puto. Uczestnicy oddając hołd ofiarom wojny złożyli przy pomniku znicze pamięci.

 

W drugiej części obchodów rocznicowych zaproszeni goście zwiedzili w Urzędzie Marszałkowskim wystawę o zagładzie osób z zaburzeniami psychicznymi i wzięli udział w panelu dyskusyjnym poświęconym dyrektorowi zakładu psychiatrycznego w Świeciu dr. Józefowi Bednarzowi.

 

Zobacz:

• Doktor Józef Bednarz – pomorski bohater jesieni 1939
• Pomnik Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej 1939 

 

Zagłada ludności polskiej została zaplanowana jeszcze przed wkroczeniem wojsk niemieckich na terytorium II Rzeczypospolitej. Od września do grudnia 1939 roku i na początku 1940 roku w 400 miejscowościach ówczesnego województwa pomorskiego miejscowi Niemcy z organizacji Selbstschutz Westpreussen, przy wsparciu Wehrmachtu i oddziałów SS, na bazie wcześniej przygotowanych list dokonali masowych egzekucji Polaków.

 

Zobacz Zidentyfikowano co trzecią ofiarę

 

W Kujawsko-Pomorskiem w szczególny sposób pamiętamy o ofiarach tej bestialskiej zbrodni. W 2018 roku z inicjatywy marszałka Piotra Całbeckiego, na terenie przekazanym przez samorząd Torunia, odsłoniliśmy pomnik poświęcony wszystkim ofiarom zagłady, w tym duchownym, nauczycielom, pacjentom i dyrektorowi szpitala w Świeciu Józefowi Bednarzowi. Powstały kolejne pomniki i instalacje i Park Pamięci – wyjątkowe miejsce skłaniające do refleksji i zadumy.

 

Zobacz Osłonięcie Pomnika Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej 1939

 

Samorząd województwa był również jednym z inicjatorów ustanowienia przez Sejm RP w 2023 roku Narodowego Dnia pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej 1939. Uroczystości poświęcone ofiarom zbrodni pomorskiej odbywają się na terenie całego regionu, kolejne na terenie powiatu nakielskiego – w Paterku i Słupówku.

 

W tym roku 22 września po raz pierwszy obchodziliśmy Dzień Pamięci Ofiar Zagłady Osób z Zaburzeniami Psychicznymi. Uroczystości z udziałem przedstawicieli samorządu województwa odbyły się na terenie Wojewódzkiego Szpitala Zdrowia Psychicznego w Świeciu. Zbiegły się z jubileuszem 170-lecia tej marszałkowskiej placówki.

 

Zobacz

• Dzień Pamięci Ofiar Zagłady Osób z Zaburzeniami Psychicznymi
• 170 lat psychiatrii w Świeciu

 

Beata Krzemińska

rzecznik prasowa Urzędu Marszałkowskiego

 

2 października 2025 r.