Historia harcerstwa polskiego
Za symboliczną datę powstania na ziemiach polskich (będących wówczas pod zaborami) ruchu skautowego przyjmuje się rok 1910, kiedy to Andrzej Małkowski przetłumaczył na polski podręcznik Roberta Baden-Powella „Scouting for boys”.
Małkowski zorganizował też pierwszą w dziejach Polski drużynę harcerską (wówczas jeszcze skautowską). Stało się to latem 1910 roku we Lwowie, a podstawą do jej utworzenia były struktury Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Tyle, że drużyna Małkowskiego wkrótce się rozpadła, natomiast pierwszy trwały zastęp skautowy powstał kilka miesięcy później w Krakowie. Uczniowie tamtejszego I Gimnazjum św. Anny, z Władysławem Smolarskim na czele, założyli Zastęp Kruków.
Miano najstarszej, działającej nieprzerwanie, drużyny harcerskiej (wówczas jeszcze skautowej) przysługuje założonej 10 października 1910 roku, przy warszawskim gimnazjum, Drużynie im. Szymona Konarskiego. Jej starszeństwo potwierdził w 1924 roku I Ogólnopolski Zlot ZHP. W uznaniu drużyna otrzymało prawo po posiadania sztandaru innego niż reszta polskich drużyn harcerskich, opartego na wzorze sztandarów wojskowych. Co ciekawe i to właśnie ten sztandar zawiesili w maju 1945 roku polscy żołnierze w zdobytym Berlinie na Reichstagu. W czasach stalinowskich ten wyjątkowy sztandar został spalony przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa.
Zastąpienie brytyjskiego skautingu przez polskie harcerstwo zawdzięczamy: Andrzejowi Małkowskiemu, Kazimierzowi Żurawskiemu, Eugeniuszowi Piaseckiemu i Mieczysławowi Schroeiberowi, którzy w ukazujących się w latach 1910 i 1912 publikacjach (m.in. „Harce młodzieży polskiej”) wprowadzili obowiązujące do dziś określenia jak: harcerz zamiast skaut polski, zastęp w miejsce patrolu, drużyna zamiast plutonu, itd.
Ogłoszono też konkurs na odznakę harcerską i tak powstał, wzorowany na orderze Virtuti Militari, Krzyż Harcerski. Pomysłodawcą był ksiądz Kazimierz Lutosławski.
W listopadzie 1918 roku, gdy po 123 latach niewoli, odradzała się Rzeczypospolita w Lublinie zebrali się też harcerze ze wszystkich zaborów i organizacji, by uchwalić powstanie jednej organizacji Związku Harcerstwa Polskiego.
Polscy harcerze, od pierwszych dni, stanęli do walki w szeregach Legionów, armii gen. Hallera, powstań: wielkopolskich i śląskich oraz w wojnie z bolszewikami w 1920 roku. Podobnie było w 1939 roku. Jako członkowie „Szarych Szeregów” harcerze stanowili ważną część podziemnej armii, zapewniając jej łączność, prowadząc tzw. mały sabotaż, ale także walcząc z bronią w ręku (akcja pod Arsenałem, zamach na Kutscherę). Harcerskie bataliony: „Zośka”, „Parasol” i „Wigry” zostały zaliczone do najlepszych jednostek Armii Krajowej, biorących udział w Powstaniu Warszawskim.
Ofiara ich życia nie poszła na marne. Także urodzonego w Chełmży księdza Wincentego Frelichowskiego, więźnia niemieckich obozów koncentracyjnych, który niósł posługę duchową i wsparcie współwięźniom. Dziś były członek chełmżyńskiej 2 Pomorskiej Drużyny im. Zawiszy Czarnego jest patronem polskich harcerzy.
Po 1945 roku komuniści więzili i mordowali bohaterów podziemia, w tym członków „Szarych Szeregów”. Próbowali też rozciągnąć instytucjonalną kontrolę nad harcerstwem. To jednak wciąż się im wymykało, czy to w formie jawnej (warszawska „Czarna Jedynka”, której byli członkowie dali zresztą początek Komitetowi Obrony Robotników) czy konspiracyjnej.
Jednak także w wolnej Polsce harcerze pełnią olbrzymią rolę, zwłaszcza w zakresie wychowania. Podkreślili to radni Sejmiku uchwalając, że „organizacje harcerskie wychowały miliony odpowiedzialnych i świadomych obywateli, dla których naturalną postawą jest gotowość do działania i służby na rzecz państwa, lokalnej społeczności i drugiego człowieka. Są wszędzie tam, gdzie potrzebna jest bezinteresowna pomoc”.