PORTAL INFORMACYJNY URZĘDU MARSZAŁKOWSKIEGO WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO W TORUNIU

Do 31 października 2024 roku przewidziano zakończenie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych w ramach Projektu „Wsparcie opieki nad zabytkami Województwa Kujawsko-Pomorskiego w 2024 roku”. Kolejni beneficjenci  przeprowadzą prelekcje na temat zabytków i wykonanych prac. Listopadowe kalendarium prelekcji przedstawia się następująco:

 

• 9 listopada o godz. 16:30 w kościele pod wezwaniem św. Wacława w Grabiu, nazwa zadania: „Konserwacja ołtarza bocznego p.w. Matki Boskiej z kościoła p.w. św. Wacława w Grabiu”,
• 9 listopada o godz. 17:50 w kościele pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła w Piotrkowie Kujawskim, nazwa zadania: „Osuszenie ścian kościoła w Piotrkowie Kujawskim – etap II”,
• 10 listopada o godz. 9:00 w kościele pod wezwaniem św. Bartłomieja Apostoła w Bronisławiu, nazwa zadania: „Remont ściany północnej nawy kościoła parafialnego p.w. św. Bartłomieja w Bronisławiu”,
• 10 listopada o godz. 10:00 w kościele pod wezwaniem św. Prokopa w Kłóbce, nazwa zadania: „Remont ogrodzenia wokół kościoła p.w. św. Prokopa w Kłóbce – etap VI”,
• 10 listopada o godz. 10:00 w kościele pod wezwaniem św. Wawrzyńca w Ryńsku, nazwa zadania: „Remont schodów zewnętrznych i dojścia do kościoła filialnego p.w. NSPJ w Ryńsku”,
• 10 listopada o godz. 11:15 w kościele pod wezwaniem  Podwyższenia Krzyża Świętego w Przecznie, nazwa zadania: „Konserwacja feretronu z obrazem Matki Bożej Różańcowej w kościele w Przecznie – etap I”,
• 10 listopada o godz. 11:30 w kościele pod wezwaniem  Najświętszego Serca Pana Jezusa w Lubieniu Kujawskim, nazwa zadania: „Prace konserwatorskie na elewacjach kościoła w Lubieniu Kujawskim – etap VIII”,
• 10 listopada o godz. 12:00 w kościele pod wezwaniem  śś. Apostołów Piotra i Pawła w Zieleniu, nazwa zadania: „Remont konserwatorski ścian kościoła parafialnego p.w. śś. Apostołów Piotra i Pawła w Zieleniu – etap V”,
• 10 listopada o godz. 12:15 w kościele pod wezwaniem  św. Michała Archanioła w Błędowie, nazwa zadania: „Błędowo, kościół p.w. św. Michała Archanioła: konserwacja wnętrz – polichromie ściany północnej”,
• 10 listopada o godz. 12:15 w kościele pod wezwaniem  Opieki Matki Bożej w Osięcinach, nazwa zadania: „Remont elewacji kościoła p.w. Opieki Matki Bożej w Osięcinach – etap II”,
• 11 listopada o godz. 10:15 w kościele pod wezwaniem  Trójcy Świętej w Książkach, nazwa zadania: „Remont kościoła parafialnego p.w. Trójcy Świętej w Książkach – etap VIII”,
• 13 listopada o godz. 19:00 w kościele pod wezwaniem  św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brodnicy, nazwa zadania: „Prace konserwatorskie i restauratorskie na ścianach oraz sklepieniach nawy południowej, fragmentu nawy głównej oraz krucht kościoła p.w. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brodnic”,
• 22 listopada o godz. 12:30 w kościele pod wezwaniem  śś. Marcina i Mikołaja w Bydgoszczy, nazwa zadania: „Konserwacja ołtarza bocznego p.w. św. Józefa w Katedrze Bydgoskiej – drugi etap prac”,
• 24 listopada o godz. 12:00 w kościele pod wezwaniem  św. Dominika w Chodczu, nazwa zadania: „Remont konserwatorski zabytkowego kolumbarium (1733 r.) w Chodczu”,
• 24 listopada o godz. 12:00 w kościele pod wezwaniem św. Sebastiana w Rywałdzie Królewskim, nazwa zadania: „Prace konserwatorskie przy rzeźbie Chrystus Frasobliwy z kościoła p.w. św. Sebastiana w Rywałdzie Królewskim”.

 

Na potencjał kulturowy województwa składają się przede wszystkich uwarunkowania historyczne i związane z tym zachowane materialne dziedzictwo kulturowe oraz uwarunkowania przyrodnicze.

Cechą szczególną dziedzictwa województwa kujawsko-pomorskiego jest bogactwo jego różnorodności, z Wisłą, jako granicą geograficzną i kulturową. Wyjątkowa wartość wyróżnia nasze dziedzictwo na tle kraju. Jest ona zakorzeniona w dziejach i kształtuje naszą tożsamość lokalną, która wyrasta pośród wielu regionów historyczno-kulturowych województwa kujawsko-pomorskiego.

Niniejszy projekt stanowi kontynuację działań samorządu województwa prowadzonych w latach poprzednich.

 

 

1. Konserwacja ołtarza bocznego p.w. Matki Boskiej z kościoła w. św. Wacława w Grabiu

Kościół p.w. św. Wacława w Grabiu wybudowano w poł. XIV w. W latach 30 tych XX w dobudowano od południa nowy korpus, przez co zmieniła się orientacja kościoła, a średniowieczna część stanowi obecnie kruchtę. Ołtarz boczny p.w. Matki Boskiej ustawiony w zakończeniu nawy lewej kościoła (budynek nie jest orientowany). Budowa obiektu: dwukondygnacyjny. Wysokie retabulum z centralnym obrazem na płótnie Matki Boskiej z Dzieciątkiem w bogato zdobionej,  dwustopniowej ramie. Obraz powstał w stylu baroku w I poł. XVIII w. Jest to prawdopodobnie kopia obrazu Matka Boża z Pierania, w typie Matki Boskiej Śnieżnej z Dzieciątkiem Jezus. Z przodu ustawiono prostokątny stół ołtarzowy, na którym spoczywa prosta predella, z dwoma występami po bokach, zdobionymi od frontu emblematami snycerskimi. Na występach predelli ustawiono dwie kolumny o kręconych trzonach i korynckich głowicach. Kolumny te flankują środkową część retabulum z obrazem. Ustawiona na bocznych cokołach kolumnada wspiera bogato rzeźbiony architraw, na którym mieści się zwieńczenie ołtarza z obrazem na desce św. Anna Samotrzeć pochodzący z II poł. XVI w. malowany w duchu renesansu. Obraz zwieńczenia w ośmiobocznej ramie, bogato zdobionej flankowany jest dwoma kolumnami, w formie powtórzonymi z dolnej kondygnacji predelli. Nad obrazem bogato zdobiony gzyms, na którym umieszczono glorię z symbolami Maryjnymi. Boki ołtarza, w obu kondygnacjach zdobione są uszakami w formie ażurowej wici liści akantu. Większe uszaki u dołu i mniejsze w górnej części.

Występują liczne ubytki i zniszczenia zarówno samego drewna, zaprawy, jak również polichromii oraz warstw pozłotniczych. Konieczne jest powstrzymanie procesów destrukcji, wzmocnienie struktury technicznej oraz wyeksponowanie wartości estetycznej i artystycznej XVII-wiecznego obiektu.

 

Kościół św. Jakuba Apostoła w Piotrkowie Kujawskim zbudowany został w pierwszej połowie XVI wieku. W pierwszej połowie XVIII wieku dużą wieżę zastąpiono drewnianą o lżejszej konstrukcji, którą zastąpiono murowaną w 1864 roku w ramach rozbudowy kościoła. Stan zachowania elewacji wymagał pilnie podjęcia prac konserwatorskich, a pogarszający się stan elewacji zakrystii kaplicy głównie ceglanego detalu architektonicznego zagrażało bezpieczeństwu użytkowników.

 

Kościół p.w. św. Bartłomieja w Bronisławiu jest obiektem murowanym, zbudowanym w latach 1870-1876. Ściany obiektu są zagrzybione, co jest efektem zawilgocenia.

 

Kościół p.w. św. Prokopa w Kłóbce pochodzi z XVIII w. Wraz z kościołem w rejestrze zabytków figuruje zabytkowe ogrodzenie. Osadzone jest na fundamencie z kamienia. Część naziemna ogrodzenia wykonana została z cegły. Przęsła ogrodzenia wykonano z metalu. Obecnie ogrodzenie jest w bardzo złym stanie technicznym. Korozja spowodowała pęknięcia i częściowe odpadniecie cegieł. Spoina cementowa pochłania wilgoć co powoduje rozsadzanie i pudrowanie cegieł. W ogrodzeniu osadzone są furtki i brama wykonana z metalu.

 

Poewangelicki kościół filialny p.w. NSPJ w Ryńsku jest zachowany w oryginalnym stanie. Zbudowany został na początku XX wieku. Korpus wzniesiony na planie prostokąta z kwadratową wieżą od wschodu zwieńczoną od strony wschodniej i zachodniej deskowaniem. Prezbiterium od strony zachodniej. Dachy nad korpusem i prezbiterium osobne dwuspadowe kryte dachówką karpiówką, ułożoną w koronkę. Dach wieży namiotowy kryty analogicznie dachówką. Wnętrze kościoła z odkrytą więźbą dachową. Wyposażenie wnętrza z końca XIX wieku.

Schody zewnętrzne i dojście do kościoła jest w złym stanie technicznym. Nawierzchnia jest zużyta i brak jest stabilności zewnętrznych schodów. Granitowe elementy rozsunęły się, a powstałe szczeliny uzupełniono betonem (niezgodnie ze sztuką konserwatorską).

 

Gotycka świątynia p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w Przecznie powstała około 1300 roku. Od 25 lat zabytkowa świątynia poddawana jest kompleksowym pracom konserwatorskim. W latach 1997-2013 dokonano m.in. konserwacji pochodzących z XVII wieku: drewnianego sufitu kasetonowego, podłogi fryzowej oraz instrumentu organowego. W latach 2011-19 przeprowadzono konserwację murów kościoła oraz więźby dachowej z 1360 r. wraz z wymianą pokrycia dachu. W latach 2015-2022 przeprowadzono konserwację kolejnych elementów barokowego wyposażenia kościoła z XVII wieku: trzech ołtarzy, ławy kolatorskiej, empory wraz z prospektem organowym, konfesjonału, monstrancji, barokowej Grupy Ukrzyżowania wiszącej na łuku tęczowym oraz odwodnienia otoczenia świątyni wraz z usunięciem betonowego chodnika wokół kościoła i zastąpienie go granitem.

Obecnie konserwacji poddano feretron różańcowy z obrazem Matki Bożej Różańcowej – poł. XIX w. Warsztat lokalny, olej, blacha, rama drewniana, srebrzona ze złoceniami.

 

Kościół p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa  w Lubieniu Kujawskim został wybudowany w latach 1884-1886. Kościół wzniesiony na rzucie wydłużonego prostokąta z przybudówkami, prezbiterium trójprzęsłowe z wydzielona apsydą zamkniętą z dwoma przybudówkami prostokątnymi, od zachodu wieża założona u podstawy na planie kwadratu ujęta po bokach wieżyczkami schodowym. Kościół posadowiony na podwalinie kamienno-cementowe, cokół wzniesiony z regularnych ciosów kamiennych, ściany murowane cegły pełnej ceramicznej-licówki na zaprawie wapiennej, gzymsy okapowe, obramowania okienne i portale otworów wejściowych tynkowane. Na elewacji widoczne ubytki cegły, jej łuszczenie, ubytki spoin. Istotnym problemem są spoiny wykonane z zaprawy cementowej. Powoduje to przedostawanie się wilgoci w mury i do wnętrza kościoła.

 

Kościół  parafialny p.w. śś. Apostołów Piotra i Pawła w Zieleniu wybudowany został na początku  XIV w. Korpus kościoła murowany z cegły i kamienia polnego na wątku gotyckim. Składa się z prostokątnej w rzucie, nawy i niższego, węższego prezbiterium, do którego na osi od strony północnej  przylega zakrystia. Od zachodniej strony przylega wieża pod  którą znajduje się wejście główne. Dachy są dwuspadowe na nawie głównej pokryte dachówką esówką, na prezbiterium i wieży wielospadowe pokryte dachówka mnich mniszką.

Elewacja mają wyraźnie wyodrębniony cokół dolny z kształtek ceglanych i kamienia, posiadają małe, ostrołukowe otwory okienne przeplecione blendami o podobnym wystroju. Nad cokołem, do poziomu gzymsu pod okapem ściany zbudowane są z kamienia i cegły. Stan elewacji jest bardzo zły, z destrukcją i ubytkami cegieł i spoin oraz miejscowymi pęknięciami muru.

 

Kościół gotycki p.w. św. Michała Archanioła w Błędowie wzmiankowany w 1320 roku. W 1410 zniszczony i odbudowany. Po pożarze w 1922 odbudowany z zachowaniem murów obwodowych pierwotnego kościoła salowego. Orientowany, murowany, w częściach gotyckich mur mieszany z kamienia polnego z użyciem cegły. W południowej ścianie nawy zamurowany portal gotycki z XIV wieku, ostrołukowy profilowany z formowanej cegły. Dzwoniłeś do tego taty. Wy zadzwoń.

Malowidła ścienne i polichromia stropu osypują się, są mocno spudrowane, miejscami wymagają rekonstrukcji, widoczne są nawarstwienia, wtórne przemalowania.

 

Neogotycki kościół p.w. Opieki Matki Bożej w Osięcinach został wybudowany w latach 1845-1855 wraz z ogrodzeniem. Świątynia jest orientowana, murowana z cegły na cokole kamiennym. Prezbiterium kryte pozornym sklepieniem ostrołukowym, w nawie – dwuspadowym.

Najbardziej zniszczone są dolne partie ścian, czego przyczyną jest zawilgocenie. Występują uszkodzenia, rozwarstwienia, złuszczenia i spękania.

 

Budowę kościoła parafialnego p.w. Trójcy Świętej w Książkach rozpoczęto 24 lipca 1868 roku, a zakończono 18 czerwca 1869 roku. Kościół neoromański. Murowany z cegły na kamiennej podmurówce. Prostokątny korpus wzniesiony na osi północ-południe, z kwadratową wieżą od południa zwieńczoną murowaną iglicą. Do węższego i niższego prezbiterium przylegają po obu stronach zakrystia i składzik. W partii dachu na wieży zegar. Kościół wymaga wykonania remontu konserwatorskiego ścian.

 

Kościół farny p.w. Św. Katarzyny w Brodnicy wzniesiony został w latach 1285 – 1370. Gotyckie prezbiterium fundowane w 1285 r. przez proboszcza Mikołaja z Sandomierza ukończone około 1320 r., korpus i pozostałe części w latach 1340 – 1370. Jest to budynek ceglany, trójnawowy, halowy, z prosto zamkniętym prezbiterium oraz z wieżą na planie kwadratu. Pierwotnie planowano wzniesienie dwóch wież: północnej i południowej. Wybudowano tylko wieżę południową o wysokości 50 m.

Tynk z pobiałami na ścianach i sklepieniach we wnętrzu kościoła pokryty jest obecnie warstwami wtórnych pobiał wapiennych. Na powierzchniach ścian eksponowane są fragmenty malowideł, które zostały odsłonięte podczas prowadzonych wcześniej prac konserwatorskich. Bogata dekoracja malarska występuje na wschodnim filarze północnym i na ścianie wschodniej w nawie północnej. Prace konserwatorskie przy tych malowidłach przeprowadzono w 2004 roku. Licznie występują też na ścianach naw bocznych oraz na filarach krzyże konsekracyjne.

 

Ołtarz boczny p.w. św. Józefa w Katedrze Bydgoskiej jest ołtarzem architektonicznym z XVIII w., dwukondygnacyjnym. Obecny stan zachowania ołtarza określić należy jako zły, wymagający podjęcia prac konserwatorskich i restauratorskich, w szczególności przez wysoki stopień zniszczenia drewna, związany z zaawansowaną działalnością owadów żerujących w drzewie. Na podstawie oględzin stwierdzono że obiekt jest całkowicie przemalowany. Przemalowania występują w partiach polichromowanych, jak i na złoceniach. Rzeźby oraz detal snycerski: warstwa zaprawy krucha, niewykluczona obecność mikroorganizmów (grzybów pleśniowych). Szafa ołtarzowa złamana wyraźnie widoczne pochylenie co oznacza zniszczenie konstrukcji, a w efekcie zagraża bezpieczeństwu.

 

Kaplica cmentarna pw. Św. Jakuba w Chodczu została wybudowana w 1799 roku. W latach 1849- 1852 pełniła rolę kościoła parafialnego. W tym okresie dobudowano zakrystię i przebudowano część katakumb, by utworzyć przejście do zakrystii. W latach 80-tych XX wieku zakrystię rozebrano.

Zawilgocenie podwaliny i fatalny stan dachu widoczny jest szczególnie od strony północnej. Konstrukcja dachu i więźby nadwyrężona. Zapadnięta połać dachu. Bardzo mocne zniszczenia konstrukcji drewnianej dachu. W krypcie znaczne ubytki podwaliny, brak głazów w ścianie północnej. Znaczne zawilgocenie strefy cokołowej, a w nawie zawilgocenie ścian i sufitu. Zniszczona klatka schodowa.

 

Rzeźba Chrystus Frasobliwy z połowy XVII wieku z kościoła p.w. św. Sebastiana w Rywałdzie Królewskim jest jednym z najstarszych i cennych zabytków w kościele w Rywałdzie. Figura wykonana jest z drewna i polichromowana. Rzeźba późnogotycka. Postać Chrystusa umieszczona jest na walcowatym, górą półokrągłym cokole, wyobrażającym wzniesienie. Chrystus przedstawiony jest w całej postaci, frontalnie, w pozycji siedzącej. Prawą, wspartą na kolanie ręką, podpiera pochyloną głowę, w lewej trzyma trzcinę.

W przeszłości była poddawana przynajmniej dwukrotnej renowacji. Dowolność warstw chronologicznie wtórnych, zniszczenia drewnianego podłoża powodują konieczność wykonania zabiegów konserwatorskich, mających na celu pozyskanie warstw oryginalnych, a także wzmocnienie drewna oraz przywrócenie pierwotnej estetyki dzieła.