Ciepło, empatia, technologia
Rozmowa z Piotrem Jaśkiewiczem, społecznikiem, ekspertem w dziedzinie społecznego wykorzystania cyfryzacji, prezesem Fundacji Nauka dla Środowiska
Teleopieka domowa, sztandarowy projekt społeczny samorządu województwa kujawsko-pomorskiego, to jeden z cieszących się dużym zainteresowaniem kierunków w usługach opiekuńczych. Czy to właśnie narzędzia cyfrowe są przyszłością w tej dziedzinie?
Narzędzia cyfrowe mają ogromny potencjał w usługach opiekuńczych i są często uważane za przyszłość całego sektora usług społecznych i medycznych. Z mojej perspektywy wprowadzenie nowoczesnych technologii może poprawić jakość opieki, zwiększyć efektywność oraz dostępność tych usług, szczególnie dla osób zagrożonych wykluczeniem komunikacyjnym i przy rosnących kosztach opieki.
Rozwój technologii jest wykładniczy, praktycznie co kwartał udostępniane jest nowe rozwiązanie. Już obecnie wykorzystywane narzędzia cyfrowe potrafią zapewnić optymalne wsparcie zarówno dla osób wymagających opieki, jak i ich opiekunów.
Zakres upowszechnienia narzędzi technologicznych w usługach opiekuńczych różni się w zależności od kraju i regionu. Jednak obserwuje się tendencję wzrostową w ich wykorzystaniu na całym świecie. Kraje takie jak Stany Zjednoczone, Japonia, Holandia i Szwecja są na czele wdrażania technologii cyfrowych w opiece nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi. Wiele innych krajów również stopniowo wprowadza nowoczesne rozwiązania cyfrowe w swoich systemach opieki, bo większość wysoko rozwiniętych państw mierzy się z brakami na rynku pracowników i rosnącymi potrzebami starzejącego się społeczeństwa.
Co może dzisiaj technologia cyfrowa w opiece nad osobami niesamodzielnymi i starszymi? Na ile jest w stanie ograniczyć konieczność fizycznej obecności opiekuna?
Narzędzia cyfrowe mogą być stosowane na różnych etapach opieki, zarówno w opiece nad osobami starszymi, jak i w opiece nad osobami z niepełnosprawnościami czy innymi osobami ze specjalnymi potrzebami. Jednak technologia cyfrowa nie jest w stanie całkowicie zastąpić fizycznej obecności opiekuna, szczególnie w przypadku osób o dużym stopniu niesamodzielności lub złożonych potrzebach. Technologia może znacząco wspomagać i ułatwiać opiekę, zwiększając autonomię i komfort osoby niesamodzielnej oraz umożliwiając bardziej efektywne zarządzanie opieką przez opiekunów.
Przykłady takich narzędzi: monitoring zdrowia (smartwatche, opaski, czujniki monitorują parametry zdrowotne, aktywność fizyczną, sen); teleopieka (zdalne konsultacje lekarskie w czasie rzeczywistym, diagnozowanie i monitorowanie pacjentów redukujące konieczność wizyt); opieka zdalna (monitorowanie i komunikacja z osobami, które potrzebują pomocy, co pozwala na regularny kontakt, zapewnienie wsparcia emocjonalnego oraz udzielanie wskazówek i porad); elektroniczna dokumentacja (przechowywanie danych medycznych i innych informacji na elektronicznych platformach ułatwia dostęp do nich i wymianę danych, zapewnia aktualne i kompleksowe informacje o pacjentach); inteligentne urządzenia domowe (smart-technologie, które umożliwiają automatyzację wielu czynności codziennych, np. inteligentne czujniki i efektory sterujące oświetleniem i ogrzewaniem, zarządzające dopływem wody, gazu, prądu, a nawet umożliwiające automatyczne przygotowywanie ciepłych posiłków). (…)
Są jeszcze elektroniczne systemy zarządzania opieką – platformy, które umożliwiają zarządzanie harmonogramem, medykamentami, wizytami lekarzy i innymi aspektami związanymi z opieką. Takie systemy mogą pomóc w organizacji i koordynacji działań opiekuńczych. Łączą (…) [wszystkie wymienione narzędzia] w jeden spójny system.
Czy nie obawia się pan jakiejś formy dehumanizacji tej dziedziny życia? Oprócz poczucia bezpieczeństwa ludzie potrzebują przecież także obecności drugiego człowieka.
Rozumiem obawy związane z potencjalną dehumanizacją opieki z powodu technologii cyfrowej. Właściwe zbalansowanie korzyści technologicznych z ludzkim aspektem opieki jest kluczowe, aby zapewnić pełne spektrum wsparcia dla osób zależnych. Chociaż technologia może wprowadzić pewne zmiany w sposobie, w jaki świadczona jest opieka, to nadal istnieje potrzeba fizycznej obecności i interakcji z drugim człowiekiem. W opiece nad osobami niesamodzielnymi istnieje potrzeba obecności drugiego człowieka i aspektu ludzkiego dotyku. Technologia cyfrowa nie może w pełni zastąpić tych elementów, które są niezwykle istotne dla nas wszystkich. Ciepło, empatia i bezpośrednia komunikacja są niezastąpione w relacjach opiekun-pacjent. Właśnie dlatego ważne jest, aby technologia była stosowana jako narzędzie wspomagające, a nie jako zastępstwo dla opieki opartej na relacjach międzyludzkich.
Dobrze zaprojektowane technologie powinny uwzględniać potrzeby emocjonalne, społeczne i psychologiczne osób niesamodzielnych. Oprócz zapewnienia bezpieczeństwa i monitorowania zdrowia ważne jest również uwzględnienie aspektów takich jak wsparcie emocjonalne, towarzyszenie, budowanie relacji. Na przykład platformy teleopieki mogą stanowić impuls do rozwoju lokalnych systemów wsparcia sąsiedzkiego. Technologie cyfrowe nie powinny też być ograniczeniem dla tych osób starszych lub niesamodzielnych, które mogą mieć trudności w korzystaniu z zaawansowanych narzędzi. Konieczne jest dostosowanie technologii do potrzeb różnych grup odbiorców.
Sumując: technologia powinna być traktowana jako wsparcie dla opieki opartej na relacjach międzyludzkich, a nie jako wymówka i zastępstwo dla obecności drugiego człowieka.
„Bransoletki życia” – jest decyzja o kontynuacji
14 sierpnia 2023 r.