Jan Englert (2025)
Urodził się w 1943 r. w Warszawie. Wybitny aktor teatralny i filmowy, reżyser, pedagog, wieloletni dyrektor artystyczny Teatru Narodowego w Warszawie. Jeden z najważniejszych artystów polskiej sceny, który od ponad sześciu dekad współtworzy historię teatru i kina.
Studiował na wydziale aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie, na jednym roku m. in. z Marianem Opanią, Damianem Damięckim i Andrzejem Zaorskim. Dyplom obronił w 1964 r. Już jako nastolatek zadebiutował na ekranie rolą łącznika Zefira w filmie „Kanał” Andrzeja Wajdy (1957).
Po studiach dostał angaż w Teatrze Polskim w Warszawie, gdzie zadebiutował w roli Groźnego w „Balladzie polskiej” Bohdana Drozdowskiego. W 1969 r. przeszedł do Teatru Współczesnego pod dyrekcją Erwina Axera, a po 12 latach powrócił do Teatru Polskiego, kierowanego wtedy przez Kazimierza Dejmka. Za postać Ryszarda III w dramacie Szekspira otrzymał w 1993 r. Nagrodę im. Aleksandra Zelwerowicza. W 1997 r. przeniósł się do Teatru Narodowego, a w 2003. r. został jego dyrektorem artystycznym na ponad dwie dekady. Na stołecznych scenach stworzył dziesiątki niezapomnianych kreacji w klasyce polskiej i światowej, od Szekspira i Moliera po Wyspiańskiego i Słowackiego. Wyróżniał się precyzją interpretacji i charyzmą. Z powodzeniem wcielał się w role o silnym ładunku psychologicznym, ukazując wewnętrzne zmagania bohaterów z losem i moralnością.
Równie bogaty jest jego dorobek filmowy. Zagrał w dziełach wielu wybitnych polskich reżyserów, m.in. Andrzeja Wajdy – „Kanał” (1956), „Katyń” (2007), „Tatarak” (2009); Kazimierza Kutza – „Sól ziemi czarnej” (1969), „Perła w koronie” (1971); Włodzimierza Haupego – „Doktor Judym” (1975); Janusza Zaorskiego – „Baryton” (1984); Filipa Bajona – „Magnat” (1986). W 2024 r. wcielił się w główną rolę 80-letniego Tadeusza w „Skrzyżowaniu” Dominiki Montean-Pańków. Otrzymał za nią nagrodę dla najlepszego aktora na Międzynarodowym Festiwalu Kina Niezależnego Off Camera w Krakowie (2025). Obraz powstał przy wsparciu Funduszu Filmowego Kujawy Pomorze.
Występował także w popularnych serialach: Janusza Morgensterna – „Kolumbowie” (1970), „Polskie drogi” (1977); Jerzego Antczaka – „Noce i dnie” (1977); Ryszarda Bera – „Lalka” (1978); Jana Łomnickiego – „Dom” (1980) oraz Juliusza Machulskiego – „Matki, żony i kochanki” (1996).
W sumie zagrał ponad 150 ról teatralnych, ponad 100 filmowych i ponad 200 telewizyjnych. Wyreżyserował ponad 30 spektakli teatralnych i 35 w Teatrze Telewizji.
Od lat z pasją dzieli się wiedzą i doświadczeniem z młodymi adeptami aktorstwa. Jako wykładowca Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie wychował całe pokolenia aktorów, dla których stał się mistrzem i autorytetem. Był rektorem tej uczelni w latach 1987-1993 i 1996-2002. W 1989 r. otrzymał tytuł profesora Akademii.
Odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2001), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1988) i Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005). W 2019 r. otrzymał doktorat honoris causa Państwowej Akademii Sztuki Teatralnej i Filmowej w Sofii oraz odebrał Plakietę Honorową „Świętych Cyryla i Metodego” z rąk prezydenta Bułgarii.
Laureat licznych nagród i wyróżnień artystycznych, m.in. Złotego Anioła za całokształt twórczości na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym Tofifest w Toruniu w 2017 r. W 2025 r. dostał na nim Nagrodę Filmową Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego im. Poli Negri.