PORTAL INFORMACYJNY URZĘDU MARSZAŁKOWSKIEGO WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO W TORUNIU

Rozmowa z aktorką lalkarką i poetką Agnieszką Niezgodą – uhonorowaną marszałkowskim stypendium artystycznym.

 

Czy trudno ożywić lalkę?

 

Tak, trudno. Wystarczy mieć magistra sztuki (śmiech). Teatr lalek w Polsce skupia samych pasjonatów. To środowisko zaledwie kilku tysięcy wykształconych lalkarzy – ludzi po studiach – aktorów, reżyserów, scenografów, magistrów sztuki. Żeby profesjonalnie poruszać lalkami należy w pocie czoła studiować cztery lata na wydziale lalkarskim jednej z dwóch akademii teatralnych: we Wrocławiu, która jest filią Akademii Sztuk Teatralnych w Krakowie lub w Białymstoku, gdzie jest filia warszawskiej Akademii Teatralnej.

 

Wykształcenie jest ważne, ale z umiejętnością ożywiania lalek trzeba się urodzić. Lalkarstwo jest połączeniem wiecznego dziecka, którego cieszy zabawa, z cierpliwością sędziwego wędkarza godzinami czekającego na sukces. Lalkarz ma też w sobie coś z górnika, bo spędza życie pracując w ciemnościach na kolanach, często w ciasnej przestrzeni i w kurzu dźwigając ciężary z wykrzywionym kręgosłupem.

 

Lalkarz wszędzie widzi obiekty do ożywienia. Nie tylko lalki, czyli kukły, również marionetki, jawajki, pacynki, japońskie lalki bunraku, chińskie cienie i wiele innych. Lalkami mogą stać się zwykłe przedmioty, które poprzez osobowość i pomysłowość lalkarza nabierają cech ludzkich, zwierzęcych albo stają się symbolem, metaforą – wyrażają treści, których fizyczność aktora-człowieka nie przekaże.

 

Dodam jeszcze, że lalkarze to weseli ludzie, pełni poczucia rytmu i poczucia misji. Niewątpliwie ta profesja z młodej poetki, którą byłam w 1980 roku zdając do Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej we Wrocławiu na Wydział Lalkarski, uczyniła szczęśliwego człowieka. Po latach uważam, że lalkarstwo jest nieuleczalne (śmiech).

 

 

Którą rolę z bogatej kariery aktorskiej szczególnie pani zapamiętała?

 

Każda zostawia ślad. Role przygotowywane tygodniami lub miesiącami, a odtwarzane czasem kilkadziesiąt lat są jak tatuaże. Tak jest z moimi rolami w „Czerwonym Kapturku”, w którym gram dwie postacie – Czerwonego Kapturka i Babcię – bo aktor w teatrze lalek ma zdolność grania kilku postaci naraz i prowadzenia dialogów samym z sobą.

 

Lubię grać też role kostiumowe. W wieku 30 lat, mając sięgające do pasa piękne rude włosy, zagrałam kilkunastoletniego żydowskiego chłopaka w przedstawieniu „Strażnik nocy czyli dawno temu w żydowskim miasteczku”. Gdy wkładałam tradycyjny strój żydowski i perukę z prawdziwych włosów, utkaną specjalnie dla mnie, to z młodej mamy sześcioletniej córeczki zmieniałam się w wesołego chłopaka – łobuziaka, ucznia, marzyciela.

 

Podobnie było z rolą Ubicy w przedstawieniu „Królu Ubu”. Założenie kostiumu i maski uplastyczniało, poszerzało moją osobowość. Za tę rolę w 2005 roku dostałam nagrodę aktorską przyznaną na Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów Lalek w Opolu. W jury była wówczas wspaniała aktora Irena Jun, a przyjęcie nagrody z jej rąk było i do tej pory jest dla mnie wielkim wyróżnieniem.

 

Wejście w rolę malarki Olgi Boznańskiej także jest możliwe dzięki kostiumowi i peruce. Praca nad nią trwała prawie rok, a wykonała ją na moje zamówienie profesjonalna perukarka Magdalena Mikowska. Studiowałyśmy dostępne zdjęcia słynnej malarki, dyskutowałyśmy o kolorze i rodzaju włosów, co  pozwoliło Magdalenie uczesać perukę w charakterystyczny kok. Ta peruka jest jak wehikuł czasu, który przenosi mnie w przeszłość o sto lat. W pracy nad rolą malarki towarzyszy mi mój pies Kleks, który gra jej ukochaną suczkę KwiKwi. Podobnie jak ona, ja również nie rozstaję się z moim pieskiem. Nawet w pracy.

 

 

W rolę Olgi Boznańskiej wciela się pani po trzyletniej przerwie. Dlaczego?

 

Rok 2025 został ogłoszony przez Sejm rokiem Olgi Boznańskiej, dlatego w ramach przyznanego marszałkowskiego stypendium organizuję obchody urodzin tej niezwykłej artystki. 15 kwietnia 2025 roku Olga skończyłaby 160 lat. To piękny wiek, a sława malarki nadal nie milknie i dlatego ze swoim ulubionym pieskiem na dwa miesiące postanowiłam odtworzyć jej pracownię na przestronnym parterze w dziewiętnastowiecznej kamienicy Georga Sopparta przy ulicy Sienkiewicza 13 w Toruniu. Nie ma tam wygód, ale jest dużo miejsca, a przed południem od strony podwórza wpada do wnętrza piękne światło i można tam malować.

 

Myślę, że to nie ja tylko Olga Boznańska otrzymała tę nagrodę. To ona ją najlepiej wykorzysta. Jak zwykle połowę wyda na farby, olej do lamp naftowych, tytoń, herbatę, czynsz, a resztę rozda biednym znajomym artystom. Znajdą się też tacy, którzy po prostu przyjdą się najeść i ogrzać. Jest bowiem w dobrym tonie usiąść w salonie Olgi Boznańskiej. Tam można spotkać innych artystów, dostać darmową herbatę, kawę rozmawiać o rzeczach ostatecznych, bieżących i o sztuce, bo trzeba o niej rozmawiać. Trzeba też wspierać artystów dobrym słowem, obecnością i dotacją zachęcając ich do tworzenia.

 

Wy wszyscy widzowie, czytelnicy, słuchacze, mecenasi sztuki jesteście zaproszeni do świata, do którego klucz wisi na szyi naszej szanownej jubilatki. W jej imieniu zapraszam w kwietniu i  maju na wizytę w pracowni Olgi Boznańskiej na spektakl „Mój portret”. Jeśli się uda pozyskać dodatkowe prywatne fundusze to pracownia przetrwa do końca lipca. Do zobaczenia.

 

 

9 maja 2025 r.