Torfowiska z bliska w Tucholskim Parku Krajobrazowym

W związku ze Światowym Dniem Mokradeł obchodzonym co roku 2 lutego na pamiątkę podpisania Konwencji Ramsarskiej, Tucholski Park Krajobrazowy zaprosił szkoły średnie z Tucholi do wzięcia udziału w prelekcjach dotyczących ochrony torfowisk. Tegoroczna edycja odbywała się pod hasłem: „Mokradła i ludzie. Splecione losy”. Nasze zaproszenie spotkało się z szerokim zainteresowaniem. W dniach 7-8 lutego br. prelekcji pt. „Torfowiska – ostoje bioróżnorodności” wysłuchało 180 uczniów wraz z opiekunami. W naszych zajęciach wzięły udział klasy: I i II Technikum Architektury Krajobrazu oraz II Technikum Ekonomicznego z Zespołu Szkół Licealnych i Agrotechnicznych im. Leona Janty-Połczyńskiego, a także klasy I z rozszerzoną biologią z Liceum Ogólnokształcącego im. Bartłomieja Nowodworskiego w Tucholi, oraz klasa II z Technikum Leśnego im. im. Adama Loreta w Tucholi.

Uczestnicy dowiedzieli się, dlaczego ludzie są uzależnieni od mokradeł i co dzięki nim otrzymują. Są to przede wszystkim woda, pożywienie, leki, produkty pochodzące z tych cennych ekosystemów. Ostatnio coraz bardziej rozwija się paludikultura, czyli użytkowanie torfowisk w stanie mokrym. Utrzymując wysoki poziom wód uprawiamy rośliny, które dobrze znoszą takie warunki – torfowce, trzcinę, pałkę, turzycę, mozgę trzcinowatą oraz olsze. Otrzymujemy z nich takie produkty, jak: pasza, biopaliwa, zamiennik puchu oraz inne. Jedną z najważniejszych funkcji torfowisk jest ochrona przed suszą i powodziami. Bagna dawały wojskom schronienie podczas niepokojów i wojen, są archiwami przeszłości, z których możemy odczytać informacje o zmianach środowiska, migracjach grup ludzkich, zmianach sposobu gospodarowania, konfliktach zbrojnych. Czasami udaje się znaleźć doskonale zakonserwowane w torfie przedmioty. Coraz więcej osób docenia walory przyrodnicze mokradeł, dlatego wzrasta zainteresowanie wycieczkami przyrodniczymi. Są to m.in. ornitolodzy, artyści, fotografowie, badacze, miłośnicy przyrody. Ekosystemy bagienne są obecne także w kulturze – w filmie, literaturze, muzyce i w grach komputerowych.

Na terenach podmokłych żyje około 40% wszystkich gatunków występujących na świecie. W ciągu ostatnich 50 lat zniszczono ponad 30% mokradeł. Zanikają one trzy razy szybciej niż lasy. Przyczyniła się do tego m.in. gospodarka leśna i rolna, która traktowała mokradła, jako nieużytki. Dlatego były one masowo osuszane, aby można było na nich uprawiać rośliny. Tereny podmokłe pilnie potrzebują ochrony i rekultywacji.

Na zajęciach uczniowie poznali proces tworzenia się torfowisk, ich rodzaje, różnorodność organizmów zasiedlających te ekosystemy, rolę, sposoby ochrony, a także zapoznali się z torfowiskami występującymi w najbliższej okolicy. Ochotnicy wykonali doświadczenie pokazujące, że torf ma zdolność wchłaniania o wiele większej ilości wody niż gleba leśna. Pod mikroskopem mogli zobaczyć listek torfowca i zrozumieć przyczynę tego faktu – mchy z tego rodzaju posiadają dwa typy komórek – wodonośne i chlorofilowe. Komórki wodonośne są duże, puste w środku i mogą stanowić zbiorniki wody, dlatego torfowce i torf działają jak gąbka. Uczestnicy zajęć z zainteresowaniem obejrzeli terrarium z roślinami owadożernymi – rosiczką, muchołówką, dzbanecznikiem i poznali ich strategię polowania na owady. Obejrzeli pod binokularem budowę włosków rosiczki z kropelkami słodkiej cieczy na końcach, za pomocą których roślina wabi owady.

Mamy nadzieję, że po zajęciach temat roli mokradeł w przyrodzie i życiu człowieka stanie się uczniom bliższy i zrozumieją potrzebę ich ochrony.

Tekst: Barbara Grzesiak