Polne kwiaty dla bohatera
Rozmowa z Piotrem Oleckim, założycielem Fundacji Muzeum Historyczno-Wojskowe w Toruniu, laureatem Nagrody Marszałka Województwa 2022 za żywe lekcje historii.
Skupiona wokół Muzeum Historyczno-Wojskowego młodzież odbyła na początku czerwca pieszą wędrówkę z Torunia do Golubia-Dobrzynia by odwiedzić grób kombatanta Armii Krajowej, co wymagało czasu, wysiłku i kondycji, a przede wszystkim solidnej motywacji. Co trzeba robić, by taką motywację zbudować?
Wiem, że o renomie każdego muzeum decydują ciekawe i rzadkie eksponaty (którymi bez wstydu możemy się też zresztą poszczycić), ale w naszym przypadku to właśnie młodzież działająca w Fundacji Muzeum Historyczno-Wojskowe stanowi tak naprawdę największą jej siłę. Dzieje się tak od września 2003 roku, kiedy to zorganizowałem w auli I Liceum Ogólnokształcącego w Toruniu swoją pierwszą, jakże skromną wystawę z okazji Dnia Polskiego Państwa Podziemnego. Wśród zaproszonych gości było kilkunastu żołnierzy Armii Krajowej, no i oczywiście młodzież szkolna. Zebrane wtedy pozytywne opinie skłoniły mnie do stworzenia na terenie szkoły stałej ekspozycji muzealnej.
Zbiory zaczęły się dynamicznie rozrastać, część z nich pochodziła z mojej prywatnej kolekcji, kolejne eksponaty wyszukiwane były na toruńskich strychach, w piwnicach oraz na śmietnikach. Własną pasją udało mi się zarazić kilkoro nauczycieli i pracowników administracyjnych szkoły. W naszych poczynaniach wspierali nas oczywiście uczniowie, co zaowocowało powołaniem w 2010 roku Fundacji Muzeum Historyczno-Wojskowe, której celem głównym jest wychowanie młodego pokolenia w duchu patriotyzmu i poszanowania godności narodowej, w duchu szacunku, tolerancji, odpowiedzialności, rzetelności.
Obecnie MHW skupia kombatantów, pracowników naukowych wyższych uczelni w kraju i za granicą, studentów, młodzież licealną. Wsparcia merytoryczno-logistycznego udzielają nam m.in. Wydział Konserwacji Papieru i Skóry Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Centrum Szkolenia Wojsk Obrony Terytorialnej w Toruniu, Urząd Miasta Torunia, Urząd Miasta Chełmna, Urząd Miasta i Gminy Końskie, 3. Batalion Drogowo-Mostowy w Chełmnie, grupy rekonstrukcji historycznej, kolekcjonerzy oraz muzea prywatne i państwowe w Polsce i za granicą. Bezpośrednią pieczę nad działalnością muzeum sprawuje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Działalność muzeum opiera się m.in. na udostępnianiu posiadanych zbiorów (znajdujących się w pomieszczeniach muzealnych mieszczących się w I LO), organizowaniu miejskich i wojewódzkich uroczystości z okazji najważniejszych świąt i rocznic historycznych, organizowaniu żywych lekcji historii oraz prowadzeniu zajęć praktycznych z zakresu powszechnej samoobrony i survivalu. Nasze przedsięwzięcia wielokrotnie były wysoko oceniane m.in. przez wojewodę i marszałka województwa, władze Torunia, placówki oświatowe w całym województwie oraz mieszkańców i gości Torunia. W roku 2013 muzeum otrzymało Nagrodę Prezydenta Miasta Torunia (w kategorii kultura i ochrona dziedzictwa narodowego), a w czerwcu tego roku Nagrodę Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego.
Marsz Partyzancki do Golubia-Dobrzynia stał się niejako naszą tradycją. Ma on swoją podbudowę historyczną, z którą uczestnicy czterdziestokilometrowego rajdu zapoznają się na wiele miesięcy przed startem. Nawiązuje do słynnego czterystukilometrowego rajdu partyzanckiego z okolic Lidy (obecnie w granicach Białorusi) na pomoc Powstaniu Warszawskiemu. Do 2019 roku witał nas w Golubiu-Dobrzyniu uczestnik tamtego marszu, kapral Witold Olbrychowski pseudonim Wiktor. W tym roku złożyliśmy zebrane po drodze polne kwiaty na jego grobie. Dla naszych wolontariuszy nie tylko historia jest w tym ważna. Oni chcą sprawdzić swoje siły i możliwości, pokonać własne słabości pokonując całą trasę w ciężkim oporządzeniu wojskowym, a przede wszystkim przeżyć wspaniałą przygodę.
Na czym polegają w waszym przypadku owe żywe lekcje historii?
Celem jest zapoznanie dzieci i młodzieży z ważnymi wydarzeniami w historii Polski i regionu, wychowanie świadomego Polaka-obywatela, kształtowanie świadomości historycznej, wyposażenie uczniów w umiejętności [będące podstawą do] sprawnego funkcjonowania we współczesnym świecie, integracja międzypokoleniowa oraz wspieranie nauczycieli szkół Torunia i województwa kujawsko-pomorskiego w realizacji podstawy programowej zajęć obejmujących treści historyczne, patriotyczne, żołnierskie i obywatelskie. Prowadzimy je w oparciu o nasze zbiory muzealne wyeksponowane tematycznie w poszczególnych salach wystawowych. Sala nr 1 poświęcona jest historii Garnizonu Toruń w latach 1920-1939. Uczestnicy tych niecodziennych lekcji mogą tam zobaczyć oryginalne umundurowanie, ekwipunek żołnierski, odznaczenia, dokumenty, zdjęcia, mapy, pamiątki osobiste. Sala nr 2 dokumentuje okres okupacji. Zobaczyć tam można przedmioty związane z martyrologią narodu polskiego pod okupacją niemiecką – listy obozowe, dokumenty, rzeczy osobiste więźniów, zdjęcia. Sala nr 3: Polacy na frontach II wojny światowej. Tutaj młodzież może poznać losy wojenne mieszkańców naszego regionu w oparciu o mundury, oporządzenie, repliki uzbrojenia, odznaczenia, dokumenty i zdjęcia. Sala nr 4: Stalag XXA/XXC w Toruniu, [niemiecki] obóz dla jeńców wojennych. Tu prezentowane są mundury, oporządzenie, zdjęcia, rzeczy osobiste jeńców i zrekonstruowana izba jeniecka. Zajęcia muzealne prowadzone są przez naszą wyspecjalizowaną kadrę, tematy są na bieżąco modyfikowane i dostosowywane do potrzeb i zainteresowań uczniów, nauczycieli, placówek.
1 sierpnia, w 78. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, organizują państwo inscenizację historyczną pokazującą życie powstańczej Warszawy. Czym są takie inscenizacje w sferze budowania postaw i świadomości społecznej?
Od początków naszej działalności przykładaliśmy szczególną wagę do godnego upamiętnienia Powstania Warszawskiego – największego zrywu militarnego podziemia w okupowanej Europie. Początkowo były to poruszające inscenizacje historyczne walk powstańczych, prezentowane mieszkańcom Torunia, turystom, a przede wszystkim naszej młodzieży na ulicach miasta. Od kilku lat staramy się przybliżyć raczej wkład w powstanie ludności cywilnej oraz służb pomocniczych. Tworzymy żywe barykady, na których wolontariusze w oparciu o nasze eksponaty muzealne drukują ulotki i gazetki powstańcze, na starych maszynach szyją biało-czerwone opaski, śpiewają piosenki żołnierskie, udzielają pomocy medycznej, gotują kawę zbożową, itp. Temu wszystkiemu towarzyszy narracja historyczna przybliżająca wydarzenia tego okresu, np. alianckie zrzuty broni. Dla najmłodszych mamy przygotowane kolorowanki i konkursy wiedzy z nagrodami.
Mieszkańcy i turyści często dziękują za taki właśnie interaktywny przekaz wiedzy historycznej, rodzice twierdzą, że działania te na długo pozostają w pamięci ich dzieci. A dla nas, organizatorów, potwierdzeniem słuszności tej niecodziennej inicjatywy jest to, że do pomocy zgłaszają coraz to nowe osoby spoza fundacji.
Zobacz Warszawa’44: powstanie broniło się dziesięć tygodni
29 lipca 2022 r.