Aktualności

Jako pierwsi karty księgi pamięci zapełnili wpisami honorowi uroczystości odsłonięcia pomnika Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej – potomkowie pomordowanych, fot. Andrzej Goiński
Jako pierwsi karty księgi pamięci zapełnili wpisami honorowi uroczystości odsłonięcia pomnika Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej – potomkowie pomordowanych, fot. Andrzej Goiński

Zbrodnia pomorska – wspólnie zapełniamy karty księgi pamięci

W naszym regionie wciąż żywa jest pamięć o dziesiątkach tysięcy polskich cywili, bestialsko zamordowanych przez niemieckich okupantów w pierwszych miesiącach drugiej wojny światowej. Zapełniamy karty poświęconej im księgi pamięci. Przez najbliższe dwa tygodnie księga jest wystawiona w  parafii w Papowie Biskupim (powiat chełmiński). Wcześniej była wyłożona w chełmińskiej farze, w Unisławiu, Kijewie Królewskim i w Grzybnie.

 

W powiecie chełmińskim zidentyfikowano ponad 20 miejsc kaźni z tamtego okresu. Tylko we wsi Klamry w październiku i listopadzie 1939 w zbiorowych egzekucjach rozstrzelano 3 tysiące osób. Zbiorowe mogiły odnaleziono w miejscowościach:

  • Bągart, gmina Kijewo Królewskie
  • Dąbrowa Chełmińska
  • Dorposz Szlachecki, gmina Kijewo Królewskie
  • Gorzuchowo, gmina Stolno
  • Klamry, gmina Chełmno
  • Kornatowo, gmina Lisewo
  • Lisewo
  • Łyniec, gmina Stolno
  • Małe Czyste, gmina Stolno
  • Małe Łunawy, gmina Chełmno
  • Nowe Dobra, gmina Chełmno
  • Ostrów Świecki, gmina Chełmno
  • Paparzyn, gmina Stolno
  • Płutowo, gmina Kijewo Królewskie
  • Pniewite, gmina Lisewo
  • Podwiesk, gmina Chełmno
  • Raciniewo, gmina Unisław
  • Robakowo, gmina Stolno
  • Starogród, gmina Chełmno
  • Wabcz, gmina Stolno
  • Wielkie Łunawy, gmina Chełmno

 

Ziemia z tych miejsc została wmurowana w pomnik Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej 1939.

 

 

Jesienią 1939, wkrótce po napaści Niemiec na Polskę, najeźdźcy przystąpili do ludobójczej akcji „odpolszczania” tej części polskich ziem, którą przyłączono do III Rzeszy. Zaplanowane jeszcze przed wybuchem wojny i przeprowadzone według przygotowanych zawczasu list proskrypcyjnych masowe rozstrzeliwania ludności cywilnej, przede wszystkim inteligencji oraz osób zaangażowanych w umacnianie polskości, pochłonęły dziesiątki tysięcy istnień. Do największych zbrodni doszło na terenie przedwojennego województwa pomorskiego – liczbę ofiar, wśród których były też kobiety i dzieci, szacuje się na co najmniej 30 tysięcy. Sprawcami mordów byli sąsiedzi ofiar – miejscowi Niemcy zrzeszeni w organizacji Selbstschutz Westpreussen, nadzorowani przez SS. Większość z nich uniknęła odpowiedzialności.

 

 

Pomnik Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej 1939 stanął w Toruniu. – Jesteśmy im winni tę pamięć. Wszystkich bowiem skazano na śmierć na podstawie jednego oskarżenia – za to, że tu, na Pomorzu Nadwiślańskim i Kujawach, Kaszubach, Krajnie i Pałukach, Ziemi Kociewskiej, Borowiackiej i Michałowskiej, Ziemi Chełmińskiej i Dobrzyńskiej, byli Polakami i swojej Ojczyźnie służyli. Nie ma miejsca, nie ma rodziny na naszej ziemi, które ominęłaby hekatomba niemieckiej okupacji – barbarzyństwo faszystowskiej ideologii, nienawiść i zdrada sąsiadów – mówił podczas ceremonii jego odsłonięcia (6 października) marszałek Piotr Całbecki.

 

 

Księgę pamięci po raz pierwszy wystawiliśmy właśnie podczas uroczystości pod pomnikiem. Wpisów do niej dokonali wówczas honorowi goście tego wydarzenia – potomkowie pomordowanych. Niektóre z tych wpisów mają charakter bardzo osobisty, do innych dołączono dokumenty lub fotografie. Następnie księga została wyłożona w:

  • parafii pw. Wniebowzięcia NMP w Chełmnie (fara),
  • parafii pw. św. Wawrzyńca w Kijewie Królewskim,
  • parafii św. Bartłomieja Apostoła w Unisławiu.
  • parafii św. Michała Archanioła w Grzybnie. 

 

Obecnie wpisów w księdze można dokonywać w parafii św. Mikołaja w Papowie Biskupim, gdzie będzie wyłożona do 12 maja. Później trafi też do innych miejscowości, w których wciąż żywa jest pamięć o tamtej traumie. Będziemy o tym informować.

 

 

Linki do interesujących zasobów poświęconych tematyce zbrodni pomorskiej:

 

Beata Krzemińska

rzecznik prasowa Urzędu Marszałkowskiego

 

30 kwietnia 2019 r.