Jesteśmy otwarci i wdzięczni
Rozmowa ze Zdzisławem Palewiczem, merem rejonu solecznickiego na Litwie, działaczem polskiej mniejszości w tym kraju
„Polonia litewska” czy „Polacy na Litwie”? Której z tych form powinniśmy używać i dlaczego?
Jednoznacznie: Polacy na Litwie. Nie stanowimy Polonii, tylko mniejszość narodową, zamieszkałą tu z dziada pradziada. Polacy są na Litwie największą mniejszością narodową, liczącą, w świetle ostatniego spisu powszechnego, nieco ponad 200 tys. osób, czyli ok. 6 proc. mieszkańców kraju. Ranga społeczności polskiej jest jednak niewspółmiernie większa, czego przyczyn możemy się doszukiwać we wspólnej historii obu narodów, polskiego i litewskiego.
W sposób zwarty ludność polska zamieszkuje obszar stolicy Litwy Wilna (18 proc.) oraz dwóch rejonów, wileńskiego (61 proc.) i solecznickiego (79 proc.). Polacy rządzą samodzielnie i niepodzielnie w dwóch samorządach: rejonowym wileńskim i solecznickim. Od początku odzyskania przez Litwę niepodległości posiadają też swoją reprezentację polityczną w litewskim parlamencie (Sejmie), zdobywając od trzech do ośmiu mandatów. Jesteśmy silnie zorganizowani, zrzeszeni w organizacjach o charakterze kulturalnym, zawodowym, społecznym, wyznaniowym. Działające na Wileńszczyźnie polskie szkoły cechuje wysoki poziom nauczania, a organizowane imprezy kulturalne są jedną z podstaw zachowania polskich tradycji i obyczajów.
W odniesieniu do polityki narodowościowej na Litwie zależy nam przede wszystkim na przyjęciu ustawy o mniejszościach narodowych. 20 lat temu Litwa ratyfikowała Konwencję ramową Rady Europy o ochronie praw mniejszości narodowych, jednak nie została ona przeniesiona do krajowego ustawodawstwa, nadal nie uchwalono ustawy o mniejszościach narodowych. A ten dokument jest niezbędny, aby zagwarantować mniejszościom prawa do używania swojego języka w kontaktach z urzędnikami, stworzenia możliwości podwójnego nazewnictwa ulic, itd. Na położenie mniejszości polskiej na współczesnej Litwie nadal rzutują wydarzenia historyczne oraz, czasami, nieprzychylne działania władz litewskich na polu oświaty, zwrotu ziemi czy w innych kwestiach. Tym niemniej jako samorząd zawsze staramy się dobrze współpracować z każdą władzą centralną. Ogólnie nasze relacje są dobre.
Na ile polska tradycja i język są wciąż dla polskich społeczności na Litwie żywe?
Zachowanie dziedzictwa kulturowego i ochrona pamięci narodowej są jednym z zadań społeczności polskiej rejonu solecznickiego. Chodzi nam o zachowanie śladów polskiej obecności na tej ziemi – pielęgnowanie, utrwalanie naszej wspólnej bogatej historii. Na tym polu wiele już dokonaliśmy – uporządkowaliśmy groby żołnierzy AK w wielu miejscowościach rejonu; odrestaurowaliśmy dworki w Wilkiszkach, Solecznikach, Jaszunach, które były ważnymi ośrodkami kultury polskiej na Wileńszczyźnie w XIX i na początku XX wieku. Naszą perełką jest Republika Pawłowska – źródło demokracji, świadek ważnych i burzliwych wydarzeń, republika w republice, której konstytucja została zatwierdzona dwa tygodnie przed uchwaleniem Konstytucji 3 maja.
Jakie pola współpracy z Polską i Polakami w kraju interesują państwa najbardziej? W jakim kierunku powinno się rozwijać partnerstwo międzyregionalne z naszym województwem?
Korzystając z okazji chciałbym serdecznie podziękować władzom samorządowym Województwa Kujawsko-Pomorskiego, w szczególności marszałkowi Piotrowi Całbeckiemu, za wsparcie wielu naszych przedsięwzięć, szczególnie za pomoc w organizacji dożynek, sztandarowej imprezy rejonu solecznickiego. Jesteśmy też wdzięczni wielu naszym przyjaciołom w Polsce za organizację wyjazdów uczniów, zespołów artystycznych, delegacji samorządowych.
Koncentrujemy się głównie na współpracy gospodarczej, inwestycjach, będących motorem rozwoju rejonu. Uważam, że pod tym względem jesteśmy atrakcyjnymi partnerami, gdyż zajmujemy dogodne miejsce pod względem geograficznym i nie mamy bariery językowej. Zależy nam na wymianie dzieci i młodzieży, organizacji kolonii, szkoleń dla nauczycieli, koncertów naszych zespołów artystycznych w Polsce, wymianie doświadczeń samorządowych. Interesują nas także przyjazdy profesjonalnych zespołów artystycznych, solistów i grup teatralnych [z kraju] do nas.
Jesteśmy otwarci na każdą współpracę i wdzięczni za każdą pomoc. Dziękuję.
29 października 2021 r.