Światowy Dzień Zdrowia Układu Pokarmowego – 29 maja
Układ pokarmowy tworzą liczne struktury. Zaczyna się on już od jamy ustnej, biegnie przez gardło, przełyk, żołądek, jelito cienkie i grube po odbyt. W jego skład wchodzą również ślinianki, trzustka i wątroba. Z uwagi na to schorzenia układu pokarmowego mogą mieć mocno zróżnicowany obraz, różnić się rozpoznawaniem i leczeniem.
Choroby układu pokarmowego mogą istotnie wpływać na funkcjonowanie organizmu.
Układ pokarmowy spełnia wiele istotnych funkcji: odpowiada za trawienie pokarmów, przyswajanie składników odżywczych z pożywienia i wydalanie niestrawionych resztek. W strukturach przewodu pokarmowego produkowanych jest wiele ważnych substancji o charakterze regulacyjnym, wpływających na funkcjonowanie innych narządów.
Istnieje wiele chorób układu pokarmowego, z których do najczęstszych zaliczamy: chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy, chorobę refluksową przełyku, niestrawność, biegunki infekcyjne, kamicę żółciową. Występują również choroby nowotworowe układu pokarmowego, które rozwijają się w obrębie jelita grubego, trzustki i żołądka.
Objawy chorób układu pokarmowego
Choroby układu pokarmowego mogą przejawiać różne objawy. Do najczęściej spotykanych należą:
- gazy – ich występowanie jest całkowicie naturalne, powstają na skutek połykania powietrza podczas posilania się czy mówienia oraz podczas procesu trawienia, jednakże kiedy występują w nadmiarze, są niepokojące
- ból brzucha – może mieć charakter ostry lub przewlekły, stały lub nawracający oraz różną lokalizację
- nudności – niebolesne, nieprzyjemne odczucie potrzeby zwymiotowania
- wymioty – gwałtowny wyrzut treści pokarmowej z żołądka w wyniku silnych skurczów mięśni brzucha, klatki piersiowej i przepony
- utrudnione połykanie – problemy z przechodzeniem pokarmu z jamy ustnej przez przełyk do żołądka
- odbijanie – uwolnienie przez usta gazu z układu trawiennego, czemu towarzyszy nierzadko charakterystyczny dźwięk i odór
- zaparcia – utrudnione oddawanie stolca o twardej konsystencji
- zgagę – uczucie bolesnego pieczenia za mostkiem
- biegunkę – zwiększoną częstotliwość wypróżnień
- wzdęcia – nagromadzenie gazów, powodujące uczucie ciężkości i nagle zwiększające obwód brzucha.
Inne możliwe objawy to: wodobrzusze, powiększenie wątroby, spadek masy ciała, żylaki odbytu, czkawka. Do najbardziej niepokojących objawów należą krwawienia z przewodu pokarmowego, zatrzymanie stolca, czy nagły, silny ból brzucha, gorączka, żółtaczka.
Diagnostyka chorób układu pokarmowego
Diagnostyka chorób układu pokarmowego obejmuje:
- wywiad dotyczący charakteru objawów, częstości występowania, ewentualnego związku z pokarmami
- badanie fizykalne
- badania laboratoryjne, m.in. morfologię, parametry stanu zapalnego, próby wątrobowe, badania określające funkcje trzustki, badania stolca na krew utajoną i obecność pasożytów, testy oddechowe
- badania obrazowe – USG jamy brzusznej służy do rozpoznania np. zmian w obrębie wątroby, trzustki, pęcherzyka żółciowego. W wybranych sytuacjach klinicznych stosowane są również tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny lub klasyczne RTG jamy brzusznej,
- badania endoskopowe – jak np. gastroskopia, kolonoskopia, najlepiej obrazujące wnętrze układu trawiennego. Podczas ich trwania możliwe jest również pobranie wycinków do badania histopatologicznego, usunięcie zmian polipowatych, poszerzanie zwężeń czy tamowanie krwawień.
Większość chorób układu pokarmowego może być leczona w sposób zachowawczy – dieta i odpowiednia farmakoterapia. Zalecane jest unikanie stresu oraz prowadzenie zdrowego trybu życia.
Przy poważniejszych schorzeniach konieczne jest postępowanie chirurgiczne, np. przy chorobach nowotworowych, niedrożności, czy zapaleniu wyrostka robaczkowego.
Stosowanie się do paru poniższych zasad może w bardzo dużym stopniu ograniczyć ryzyko wystąpienia nowotworów:
- rzucenie palenie papierosów – palenie nie tylko zwiększa zachorowalność na raka płuc, ale też raka jamy ustnej, gardła, przełyku i trzustki,
- ograniczenie spożycia alkoholu – nadmiar alkoholu w życiu codziennym przyczynia się do zachorowania na raka wątroby, trzustki, przełyku, jamy ustnej,
- stosowanie diety bogatej w błonnik, odpowiedniej ilości płynów, unikanie diety ciężkostrawnej i tylko i wyłącznie mięsnej, jedzenie owoców i warzyw – ograniczy to występowanie zaparć, a w efekcie możliwość zachorowania na raka jelita grubego,
- unikanie diety bardzo bogatej w sól – produkty wysoko przetworzone, ryby konserwowane w soli – taka dieta zwiększa ryzyko raka żołądka,
- zwiększenie aktywności fizyczną – ogranicza to zapadalność na raka jelita grubego (następuje bardziej efektywne przemieszczanie się mas kałowych, zmniejsza się prawdopodobieństwo wystąpienia zaparć).
Pamiętaj! Lepiej zapobiegać, niż leczyć!