Krzysztof Zanussi
Urodził się 17 czerwca w 1939 r. w Warszawie. Jeden z najwybitniejszych twórców polskiego kina, reżyser, scenarzysta i producent, a także wykładowca akademicki. Zanim poświęcił się sztuce filmowej studiował fizykę na Uniwersytecie Warszawskim, a następnie filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim, ale porzucił oba te kierunki. W 1962 r. rozpoczął studia reżyserskie w Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi, które skończył w 1966 r. W 1992 r. otrzymał tytuł naukowy profesora.
Już etiudy studenckie zdradzały jego zainteresowanie tematyką moralności, dylematami człowieka, poszukującego sensu i prawdy, czyli sprawami, które potem zdominowały twórczość reżysera. Jedna z nich – „Śmierć prowincjała” z 1965 r. – otrzymała Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Mannheim.
Szerokie uznanie zdobył jego pełnometrażowy debiut „Struktura kryształu” (1969), opowiadający o konfrontacjach skrajnych postaw życiowych dwóch utalentowanych fizyków. Film stał się kamieniem milowym w karierze Zanussiego. Kolejne dzieła przyniosły reżyserowi międzynarodową sławę. „Iluminacja” (1972) śledzi drogę Franciszka – młodego fizyka poszukującego sensu życia i prawdy o sobie. Obraz otrzymał Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Locarno. „Barwy ochronne” (1976) to satyra na polskie środowisko akademickie lat 70. i jeden z najważniejszych filmów w jego dorobku. Wraz z „Człowiekiem z marmuru” Andrzeja Wajdy zapoczątkował nurt tzw. kina moralnego niepokoju, które w latach 70. i 80. definiowało krajową kinematografię. Słynny amerykański reżyser Martin Scorsese uznał go za jedno z arcydzieł polskiego filmu (podobnie jak „Iluminację” i późniejszy „Constans”). „Barwy ochronne” zdobyły Grand Prix na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w 1977 r.
Kolejne dzieła na trwałe zapisane w historii polskiego i europejskiego kina to: „Spirala” (1978), „Constans” (1980), „Imperatyw” (1982) oraz „Rok spokojnego słońca” (1984) – historia miłości Polski i amerykańskiego żołnierza w trudnych realiach powojennej Polski. To międzynarodowa koprodukcja ze zdjęciami zrealizowanymi w Toruniu i Grudziądzu, nagrodzona Złotym Lwem św. Marka na Festiwalu Filmowym w Wenecji. Do późniejszych ważnych obrazów Zanussiego należy m.in. „Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową” z 2000 r., uhonorowane nagrodą główną „Złotego Świętego Jerzego” na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Moskwie. To opowieść o chorym na raka lekarzu. Bliskość śmierci skłania go do refleksji nad sensem życia, a także do poszukiwania wiary.
Przez prawie 40 lat był dyrektorem Studia Filmowego „Tor”, gdzie wspierał młodszych kolegów, m.in. Krzysztofa Kieślowskiego czy Agnieszkę Holland. Reżyserował filmy, spektakle teatralne i inscenizacje operowe nie tylko w Polsce, ale też m.in. w Niemczech, Włoszech, Francji i Rosji. Wykładał na uczelniach filmowych w kraju i za granicą.
Jest dwukrotnym laureatem Złotych Lwów na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za „Barwy ochronne” (1977) i „Życie jako śmiertelna choroba przenoszona droga płciową” (2000). Zdobywał nagrody na festiwalach m.in. w Cannnes, Moskwie i Berlinie. Na koncie ma cztery Orły (Polskie Nagrody Filmowe) za „Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową” (2001) oraz Orła za osiągnięcia życia (2019). W tym samym roku dostał Platynowe Lwy na 44. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni za całokształt twórczości.
Na 32. Międzynarodowym Festiwal Filmowy EnergaCamerimage w 2024 r. otrzymał Nagrodę Filmową Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego im. Poli Negri.
Odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1999) oraz Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005). Doktor honoris causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Uniwersytetu Opolskiego, Uniwersytetu Łódzkiego oraz Litewskiej Akademii Muzycznej i Teatralnej.
Członek wielu organizacji krajowych i międzynarodowych, w tym Europejskiej Akademii Filmowej, Polskiej Akademii Filmowej, Polskiej Akademii Umiejętności, Papieskiej Akademii Sztuk Pięknych i Literatury, Polskiego PEN-Clubu oraz Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.