Anna Dymna (2025)
Urodziła się 20 lipca 1951 r. w Legnicy. Aktorka teatralna i filmowa, działaczka społeczna. Absolwentka wydziału aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie z 1973 r.
Debiutowała na scenie w 1969 r. – jako studentka pierwszego roku – rolą Isi, córki Gospodarza, w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego w krakowskim Teatrze im. Juliusza Słowackiego. W 1973 r. – krótko przed dyplomem – dostała angaż w Starym Teatrze w Krakowie, z którym jest związana do dzisiaj. Występowała w inscenizacjach wielu wybitnych reżyserów, m.in. Konrada Swinarskiego, Andrzeja Wajdy, Jerzego Jarockiego, Jerzego Grzegorzewskiego, Jana Klaty i Kazimierza Kutza.
Karierę na dużym ekranie też rozpoczęła jeszcze w czasie studiów, grając główne role w „150 na godzinę” i „Pięciu i pół bladego Józka”. Scenariusz tego drugiego napisał poeta Wiesław Dymny, którego poznała podczas kręcenia zdjęć i wkrótce została jego żoną. Z powodu intensywnej pracy na planie filmowym powtarzała trzeci rok studiów.
Ogromną popularność przyniosła jej rola Ani Pawlakówny w komediach Sylwestra Chęcińskiego „Nie ma mocnych” (1974) i „Kochaj albo rzuć” (1975). Ma na koncie niezapomniane kreacje w innych kultowych produkcjach: hrabianki Melanii Barskiej w „Trędowatej” (1976), Marii Wilczurówny w „Znachorze” (1981) w reżyserii Jerzego Hoffmanna, czy Barbary Radziwiłłówny w serialu „Królowa Bona” (1980-81) i filmie „Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny” (1983) Janusza Majewskiego.
W 1994 r. stworzyła ciekawą kreację znanej dziennikarki telewizyjnej, zmagającej się z życiem i próbującej się wyrwać z alkoholowego nałogu. Dostała za nią Złote Lwy na 18. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni za pierwszoplanową rolę kobiecą.
W późniejszych latach zagrała m.in. babcię klozetową Bayerową w „Excentrykach, czyli po słonecznej stronie ulicy” Janusza Majewskiego (2015), co przyniosło jej jedyną w karierze statuetkę Orła (Polską Nagrodę Filmową) za rolę drugoplanową. „Trzeciego dnia miałam scenę w toalecie, dla której warto być aktorką. To jakby taka nagroda za ciężką pracę” – wspominała kultowy epizod z „Excentryków”. Obraz powstał przy wsparciu samorządu województwa kujawsko-pomorskiego, plenery kręcono w Ciechocinku i Toruniu.
W tym samym roku zebrała także świetne recenzje za postać Judyty w „Dniu babci” – krótkometrażowej etiudzie szkolnej Miłosza Sakowskiego. Otrzymała za nią nagrodę dla najlepszej aktorki na Brussels Short Film Festival.
W trwającej przeszło pół wieku karierze aktorskiej zagrała w sumie ponad 400 ról teatralnych i filmowych.
Jest założycielką i prezesem Fundacji Anny Dymnej „Mimo Wszystko”, która od 2003 r. wspiera osoby niepełnosprawne intelektualnie. Prowadzi ośrodek terapeutyczno-rehabilitacyjny „Dolina Słońca” w podkrakowskich Radwanowicach oraz Warsztaty Terapii Artystycznej w Lubiatowie. Fundacja organizuje też m.in. Ogólnopolski Festiwal Twórczości Teatralno-Muzycznej Osób Niepełnosprawnych Albertiana, Festiwal „Zaczarowanej Piosenki” im. Marka Grechuty oraz Ogólnopolskie Dni Integracji „Zwyciężać mimo wszystko”.
Od 1990 jest pedagogiem w Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie, a od 2002 r. inicjatorką i gospodynią Krakowskich Salonów Poezji. Od 2003 r. prowadzi w TVP2 cykliczny program „Anna Dymna – spotkajmy się”, w którym rozmawia z osobami niepełnosprawnymi na temat miłości, akceptacji, samotności, szczęścia, wiary i nadziei.
Jest laureatką wielu prestiżowych wyróżnień aktorskich. W 1994 r. dostała Nagrodę im. Aleksandra Zelwerowicza za role w Teatrze TV: Molly Bowser w „Palcu Bożym” Erskine’a Caldwella i „Podstoliny” w Zemście Aleksandra Fredry. Otrzymała też Złotą Kaczkę – najstarszą polską nagrodę filmową przyznawaną przez miesięcznik „Film” – za całokształt twórczości (1993) oraz dla najlepszej polskiej aktorki (1995).
Została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2014), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2004), oraz Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005). Jest kawalerem Orderu Uśmiechu (2002). W 2005 r. otrzymała Order Ecce Homo (2005), którym honorowane są osoby nieskazitelne, uczulone na krzywdę i dające świadectwo wielkiej miłości drugiego człowieka. W 1999 r. odebrała medal św. Brata Alberta za inicjowanie i wspieranie akcji charytatywnych w Krakowie, za pomoc na rzecz uchodźców z Kosowa i zaangażowanie w akcje społeczne. W 2006 r. wyróżniono ją medalem św. Jerzego za to, że „walczy ze smokiem obojętności i rezygnacji”.
W 2016 r. Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie nadała jej tytuł doktor honoris causa za łączenie pracy na scenie, w filmie, szkole teatralnej z niezwykle skuteczną działalnością na rzecz osób chorych i niepełnosprawnych. „Poprzez szeroką działalność społeczną Anna Dymna pokazuje, że osoba chora, niewidoma, sparaliżowana, poruszająca się o kulach bądź na wózku inwalidzkim jest pełnoprawną ludzką istotą, posiadającą podobne talenty i pragnienia jak człowiek w pełni zdrowia i sił” – czytamy w uzasadnieniu.
W 2024 r. została honorową obywatelką Krakowa. To najważniejsze wyróżnienie przyznawane przez miasto, które otrzymała w dowód uznania „wybitnych zasług dla rozwoju teatru, filmu i kultury polskiej oraz szczególnego zaangażowania społecznego”.
W 2025 r. na 5. Old Film Festival w Bydgoszczy odebrała Nagrodę Filmową Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego im. Poli Negri.