Aktualności

Pierwszych wpisów w księdze pamięci dokonali goście honorowi uroczystości odsłonięcia pomnika Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej – potomkowie pomordowanych, fot. Szymon Zdziebło/tarantoga.pl
Pierwszych wpisów w księdze pamięci dokonali goście honorowi uroczystości odsłonięcia pomnika Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej – potomkowie pomordowanych, fot. Szymon Zdziebło/tarantoga.pl

Zbrodnia pomorska – wspólnie zapełniamy karty księgi pamięci

W naszym regionie wciąż jest żywa pamięć o dziesiątkach tysięcy polskich cywili, bestialsko zamordowanych przez niemieckich okupantów w pierwszych miesiącach drugiej wojny światowej. Zapełniamy karty poświęconej im księgi pamięci. Przez najbliższe dwa tygodnie księga jest wystawiona w  parafii w Grzybnie (powiat chełmiński). Wcześniej była wyłożona w chełmińskiej farze i w Unisławiu Kijewie Królewskim.

W powiecie chełmińskim zidentyfikowano ponad 20 miejsc kaźni dokonanych zaraz po rozpoczęciu II wojny światowej. Tylko we wsi Klamry w październiku i listopadzie 1939 w zbiorowych egzekucjach rozstrzelano 3 tysiące osób. Z miejscowości leżących dziś na terenie powiatu chełmińskiego są to:

  • Bągart, gmina Kijewo Królewskie
  • Dąbrowa Chełmińska
  • Dorposz Szlachecki, gmina Kijewo Królewskie
  • Gorzuchowo, gmina Stolno
  • Klamry, gmina Chełmno
  • Kornatowo, gmina Lisewo
  • Lisewo
  • Łyniec, gmina Stolno
  • Małe Czyste, gmina Stolno
  • Małe Łunawy, gmina Chełmno
  • Nowe Dobra, gmina Chełmno
  • Ostrów Świecki, gmina Chełmno
  • Paparzyn, gmina Stolno
  • Płutowo, gmina Kijewo Królewskie
  • Pniewite, gmina Lisewo
  • Podwiesk, gmina Chełmno
  • Raciniewo, gmina Unisław
  • Robakowo, gmina Stolno
  • Starogród, gmina Chełmno
  • Wabcz, gmina Stolno
  • Wielkie Łunawy, gmina Chełmno

Symboliczne próbki ziemi zebrane z tych miejsc przez harcerzy zostały wmurowane w pomnik Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej 1939.

Zobacz też Pamięci ofiar zbrodni w Klamrach

Jesienią 1939, wkrótce po napaści Niemiec na Polskę, najeźdźcy przystąpili do ludobójczej akcji „odpolszczania” tej części polskich ziem, którą przyłączono do III Rzeszy. Zaplanowane jeszcze przed wybuchem wojny i przeprowadzone według przygotowanych zawczasu list proskrypcyjnych masowe rozstrzeliwania ludności cywilnej, przede wszystkim inteligencji oraz osób zaangażowanych w umacnianie polskości, pochłonęły dziesiątki tysięcy istnień. Do największych zbrodni doszło na terenie przedwojennego województwa pomorskiego – liczbę ofiar, wśród których były też kobiety i dzieci, szacuje się na co najmniej 30 tysięcy. Sprawcami mordów byli sąsiedzi ofiar – miejscowi Niemcy zrzeszeni w organizacji Selbstschutz Westpreussen, nadzorowani przez SS. Większość z nich uniknęła odpowiedzialności.

Pomnik Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej 1939 stanął w Toruniu. – Jesteśmy im winni tę pamięć. Wszystkich bowiem skazano na śmierć na podstawie jednego oskarżenia – za to, że tu, na Pomorzu Nadwiślańskim i Kujawach, Kaszubach, Krajnie i Pałukach, Ziemi Kociewskiej, Borowiackiej i Michałowskiej, Ziemi Chełmińskiej i Dobrzyńskiej, byli Polakami i swojej Ojczyźnie służyli. Nie ma miejsca, nie ma rodziny na naszej ziemi, które ominęłaby hekatomba niemieckiej okupacji – barbarzyństwo faszystowskiej ideologii, nienawiść i zdrada sąsiadów – mówił podczas ceremonii jego odsłonięcia (6 października) marszałek Piotr Całbecki.

Księgę pamięci po raz pierwszy wystawiliśmy właśnie podczas uroczystości pod pomnikiem. Wpisów do niej dokonali wówczas honorowi goście tego wydarzenia – potomkowie pomordowanych. Niektóre z tych wpisów mają charakter bardzo osobisty, do innych dołączono dokumenty lub fotografie. Następnie księga została wyłożona w:

– parafii pw. Wniebowzięcia NMP w Chełmnie (fara),

– parafii pw. św. Wawrzyńca w Kijewie Królewskim,

parafii św. Bartłomieja Apostoła w Unisławiu.

Obecnie wpisów w księdze można dokonywać w parafii św. Michała Archanioła w Grzybnie, gdzie będzie wyłożona do 17 kwietnia. Później trafi też do innych miejscowości, w których wciąż żywa jest pamięć o tamtej traumie. Będziemy o tym informować.

 Karty księgi pamięci

Linki do interesujących zasobów poświęconych tematyce zbrodni pomorskiej:

 Beata Krzemińska

rzecznik prasowa Urzędu Marszałkowskiego

9 listopada 2018 r.

Ostatnia aktualizacja: 3 kwietnia 2019 r.