Astrobaza na piątkę
Rozmowa z Iloną Dybicz, nauczycielką w Gimnazjum nr 1 im. Mikołaja Kopernika w Kruszwicy i koordynatorką przyszkolnej astrobazy
Astrobaza w Kruszwicy jest jednym z czternastu przyszkolnych miniobserwatoriów astronomicznych powstałych w naszym regionie z inicjatywy i dzięki wsparciu samorządu województwa. Jak to się stało, że wasza szkoła znalazła się w tej sieci?
Pewnego wrześniowego poranka wielkim zaskoczeniem był dla mnie telefon (…) z Kuratorium Oświaty z informacją, że takie obserwatorium najprawdopodobniej przy naszym gimnazjum powstanie. Kruszwica to miejsce, w którym są osoby z pasję astronomiczną potrafiące przekazać tę pasję innym. Pracowałam wówczas z grupą dzieci odnoszących spektakularne sukcesy w konkursach astronomicznych i fizycznych. Aktualnie grupa ta liczy 75 laureatów i finalistów wojewódzkich konkursów z astronomii i fizyki.
Europa to my!
Jakiego typu zajęcia prowadzi obserwatorium?
W naszej astrobazie zajęcia są bardzo zróżnicowane: od kół astronomicznych poprzez wykłady, prelekcje i lekcje astronomii po obserwacje, nocne i dzienne. Organizujemy zajęcia dla dzieci podczas wakacji letnich i ferii zimowych. Przyjmujemy także grupy przedszkolaków i uczniów innych szkół, a nawet słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku.
Specjalizujemy się w obserwacji Słońca. 20 marca 2015 zorganizowaliśmy obserwację zaćmienia Słońca dla szkół i społeczności lokalnej. Zainteresowanie przerosło nasze oczekiwania – pojawiło się około trzystu osób. 28 września 2015 zorganizowaliśmy nocne obserwacje zaćmienia Księżyca. Aktualnie prowadzimy badania z zakresu fotometrii i astrometrii.
Gościliśmy grupy obcokrajowców – między innymi z Łotwy, Włoch, Litwy, Estonii, Anglii, i Gruzji. Mieliśmy przyjemność gościć współpracującego z NASA profesora [Krzysztofa M.] Górskiego oraz innych wybitnych astronomów. Przeprowadziliśmy lekcję astronomii podczas IV Astro Festiwalu, który odbył się w ubiegłym roku w Kruszwicy oraz poprowadziliśmy jeden z największych astrokorowodów który powędrował uliczkami naszego miasta. Organizujemy co roku konferencje popularnonaukowe, które weszły już do tradycji naszej szkoły. Prowadzimy stronę internetową oraz wykonujemy proste przyrządy astronomiczne. Nawiązaliśmy także współpracę ze studentami astronomii Uniwersytetu Warszawskiego.
Astrokorowód podczas IV Astro Festiwalu
Jak wygląda wyposażenie astrobazy?
To przede wszystkim teleskopy. Mamy ich łącznie w kruszwickiej astrobazie osiemnaście. Główny teleskop to 14-calowy Meade LX 200, który jest w pełni zautomatyzowany. Ma wmontowany odbiornik GPS i posiada w swojej bazie danych ok. 145 tys. obiektów. Daje powiększenie 450-krotne i znajduje się pod kopułą obserwatorium. Jedenaście mniejszych teleskopów otrzymaliśmy od Urzędu Marszałkowskiego (w ramach projektu „Regionalne koła fizyczne, matematyczne, informatyczne, astronomiczne”); służą głównie do obserwacji prowadzonych w terenie. Posiadamy również na wyposażeniu specjalistyczne teleskopy do obserwacji Słońca: Lunt oraz Coronado PST. Jako ciekawostkę dodam, że w naszej kolekcji znajduje się zabytkowy teleskop MTO 1000, który został własnoręcznie wykonany przez miłośnika astronomii pana Janusza Piweckiego i podarowany naszej astrobazie.
W naszym obserwatorium znajdują się też kamerki, aparat cyfrowy, lornetki oraz stacja pogody, która dokonuje pomiarów w promieniu 20 kilometrów. Aktualnie nasze obserwatorium wzbogaciło się o koło filtrowe i specjalistyczną kamerkę do fotometrii i astrometrii (w ramach projektu „Odkrywamy planety”). W głównym pomieszczeniu, czyli sterowni znajdują się trzy stanowiska komputerowe, drukarki i laptop. To wyposażenie zakupiła dla nas gmina Kruszwica.
Ale astrobaza to przede wszystkim ludzie, którzy tworzą atmosferę i zarażają pasją astronomiczną dzieci. To przede wszystkim panowie Zbigniew Rakoczy i Janusza Piwecki, miłośnicy astronomii którzy służą nam swoją wiedzą i doświadczeniem, oraz Magdalena Musiałowska, drugi koordynator naszej astrobazy. Oni właśnie swoją pasją integrują lokalną społeczność.
Obserwacja Słońca
Kruszwica słynie już nie tylko z Mysiej Wieży i legendarnego króla Popiela, ale także z aktywnej astrobazy?
Nasza astrobaza w znaczący sposób przyczyniła się do popularyzacji astronomii w naszej gminie i pobudziła „świadomość astronomiczną”. Nasze obserwatorium jest wykorzystywane podczas zajęć dydaktycznych i obserwacji, na których spotykają się najmłodsi i seniorzy. Tu bierzemy udział w projektach międzynarodowych takich jak Globe at Naight czy Star Count (Wielkie Ogólnoświatowe Liczenie Gwiazd). Prowadzimy zajęcia w ramach projektu „Kujawsko-Pomorskie regionem astronomicznym”. Dzieci uczestniczą w licznych konkursach i zdobywają najwyższe laury. Dzięki temu liczna grupa młodzieży z naszego gimnazjum mogła wyjechać na obóz astronomiczno-żeglarski do Chorwacji. W październiku bieżącego roku ośmioro uczniów naszej szkoły pojechało w nagrodę na wycieczkę edukacyjną do Niemiec i odwiedziło Europejskie Centrum Badań Kosmicznych ESOC, zobaczyli między innymi największy radioteleskop w Europie. Uczestniczymy w szkoleniach i konferencjach astronomicznych, ale także sami je organizujemy. Wielkim wydarzeniem astronomicznym w naszej gminie był IV Astro Festiwal, w którego organizację zaangażowało się czterdzieścioro wolontariuszy z naszego koła astronomicznego oraz miłośnicy astronomii. Zasłynęliśmy w całej Polsce kiedy zgłosiłam „Projekt astrobaza” do konkursu „Europa to my”. Mieliśmy okazję gościć [wówczas] Telewizję Polską, która nagrała reportaż o naszej działalności. To u nas rejestrowane były program „10 lat w Unii Europejskiej” oraz odcinki „Astroregionu”.
Zajęcia koła astronomicznego
Co sprawia pani największą radość w pracy w astrobazie?
Największą nagrodą jest dla mnie radość dzieci, które dzięki astronomii spełniają swoje marzenia.
(Wszystkie zdjęcia z prywatnego archiwum Ilony Dybicz)
4 stycznia 2016 r.