Zachwycała urodą, grała z Bodo i Dymszą. 2026 będzie w Toruniu rokiem Heleny Grossówny
Zanim została jedną z największych przedwojennych gwiazd polskiego kina, była uczennica i ekspedientką w toruńskim sklepie z modą męską, karierę zaczęła od tańca. Rada Miasta Torunia ustanowiła 2026 – Rokiem Heleny Grossówny.
„Rada Miasta Torunia ustanawia rok 2026 Rokiem Heleny Grossówny jako wyraz uznania dla jej dorobku artystycznego i patriotycznej postawy, a także przypomnienia o wartości jej osiągnięć dla rozwoju kultury i filmu polskiego oraz promocji miasta Torunia” – czytamy w uchwale radnych.
– Była aktorką w stylu amerykańskim, wszechstronnie uzdolnioną. Znakomicie tańczyła, świetnie śpiewała, sprawdzała się i w dramacie, i w komedii – mówi o Grossównie prof. Krzysztof Trojanowski, filmoznawca z UMK.
Jedna z najpopularniejszych polskich aktorek przedwojennych urodziła się w 1904 r. w Toruniu, gdzie spędziła dzieciństwo i wczesną młodość. Gdy skończyła 15 lat, zaczęła pracę jako uczennica w sklepie z konfekcją męską. – Marzyłam jednak, żeby tańczyć, zostać aktorką, śpiewać. Po bodaj trzech latach zostałam ekspedientką: mogłam już zarobić na siebie i ulżyć matce – wspominała Helena Grossówna.
Swoja karierę artystyczną rozpoczęła od tańca – w 1926 r. ukończyła toruńską szkołę baletową. Równocześnie zadebiutowała na deskach Teatru Miejskiego w Toruniu, statystując w operetce ,,Księżniczka czardasza”. W sklepie poznała swojego przyszłego męża, Jana Gierszala – przedsiębiorcę i mecenasa sztuki, który był także zarządca podparyskiej posiadłości Poli Negri, wielkiej gwiazdy kina niemego. Grossówna wyjechała do Paryża, gdzie pod okiem Matyldy Krzesińskiej i Bronisławy Niżyńskiej doskonaliła technikę baletową. W kręconej tam „Tajemnicy lekarza” zagrała w otwierającej scenie, wypowiadając pierwsze zarejestrowane na taśmie filmowej słowa w języku polskim.
Po powrocie do Polski występowała na scenach Bydgoszczy i Poznania, ale przełomem w jej karierze okazał się wyjazd do stolicy, gdzie zadebiutowała na dużym ekranie. Jej kariera filmowa trwała tylko cztery lata, ale była niezwykle owocna. Zagrała w 17 produkcjach u boku takich przedwojennych sław jak Eugeniusz Bodo i Adolf Dymsza. „Piętro wyżej”, „Paweł i Gaweł”, „Zapomniana melodia”, „Serce matki” i „Królowa przedmieścia” – to tylko niektóre obrazy z jej udziałem. To z nich pochodzą popularne i znane do dzisiaj piosenki: „Ach, śpij kochanie”, „Już nie zapomnisz mnie”, czy „Umówiłem się z nią na dziewiątą”. Kinowe kreacje, uroda i naturalny wdzięk sprawiły, że Grossówna została wielka gwiazdą. Nazywano ją „najpiękniejszym uśmiechem Warszawy” albo „ciastkiem z pieprzem”, często także „Helenką z Torunia”. Wraz z Bodo i Dymszą miała w styczniu 1940 r. popłynąć do Ameryki na podbój Hollywood. Wykupiła już nawet bilet na statek. Jej karierę przerwał jednak wybuch II wojny światowej. W czasie okupacji niemieckiej brała czynny udział w ruchu oporu, działała w Armii Krajowej pod pseudonimem ,Bystra”. Uczestniczyła w powstaniu warszawskim, dowodząc kobiecym batalionem „Sokół”.
Akowska przeszłość zamknęła jej drogę do kontynuacji kariery w komunistycznej Polsce, po wojnie zagrała już tylko epizody w kilku filmach. Wystąpiła m.in. braćmi Lechem i Jarosławem Kaczyńskimi w „O dwóch takich, co ukradli księżyc” w 1962 r., wcielając się w matkę bliźniaków Jacka i Placka. Zmarła w 1994 r. w Warszawie.
Imię Heleny Grossówny nosi rondo na skrzyżowanie ulic Łokietka, Kościuszki i Chrobrego w Toruniu. Dzięki samorządowi województwa odrestaurowano i przeniesiono z ul. PCK na Wolę Zamkowa zabytkowy dom rodzinny Grossówny. We współpracy z Urzędem Marszałkowskim, operatorem Funduszu Filmowego Kujawy Pomorze, w listopadzie br. ukazała się książka dziennikarza i popularyzatora historii Marka Telera „Helena Grossówna. Optymistką być”. Wcześniej Urząd Marszałkowski wydał komiks „Helena Grossówna. Nigdy nie trać nadziei”.
Departament Promocji
22 grudnia 2025 r.