Daniel Olbrychski (2025)
Urodził się w 1945 r. w Łowiczu. Jeden najwybitniejszych i najbardziej rozpoznawalnych polskich aktorów filmowych i teatralnych. Jest absolwentem Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie, którą ukończył eksternistycznie w 1971 r., gdy był już gwiazdą polskiego kina.
Debiutował w 1963 r. rolą Korala w filmie Janusza Nasfetera „Ranny w lesie”, a wkrótce potem rozpoczął wieloletnią współpracę z Andrzejem Wajdą, stając się jednym z najważniejszych aktorów tego wybitnego reżysera. Na początku kariery zagrał główne role w jego dziełach: Rafała Olbromskiego w „Popiołach” (1965), Bolesława w „Brzezinie” (1970) i Tadeusza w „Krajobrazie po bitwie” (1970). Międzynarodowy rozgłos przyniosła mu postać Karola Borowieckiego w arcydziele Wajdy „Ziemi obiecanej” (1974).
Ogólnopolską sławę zyskał dzięki kreacjom w epickich ekranizacjach powieści Henryka Sienkiewicza. U Jerzego Hoffmana zagrał kolejno Azję Tuhajbejowicza w „Panu Wołodyjowskim” (1969) oraz Andrzej Kmicica w „Potopie” (1974). Pojedynek w deszczu na szable Kmicica z Michałem Wołodyjowskim (Tadeusz Łomnicki), zagrany z realizmem dzięki długiemu treningowi szermierczemu (ze słynną kwestią „Kończ waść, wstydu oszczędź”), do dziś budzi zachwyt widzów i uchodzi za najlepszą potyczkę na białą broń w historii polskiej kinematografii. Publiczność pokochała Olbrychskiego za rolę Kmicica, która uczyniła go ikoną polskiego kina lat 70. Stał się wtedy twarzą całego pokolenia – aktorem, który potrafił wcielić się zarówno w romantycznego bohatera jak i postać tragiczną, rozdwojoną wewnętrznie.
Nie ograniczał się jednak tylko do występów na polskich ekranach i zaczął grać w produkcjach zagranicznych. W 1979 r. wcielił się w Jana Brońskiego w „Blaszanym bębenku” Volkera Schlöndorffa, nagrodzonym Oscarem i Złotą Palmą na festiwalu w Cannes. Zagrał też m.in. u Claude’a Leloucha czy Nikity Michałkowa, pokazując swoją aktorską wszechstronność. W 2010 r. pojawił się u boku słynnej Angeliny Jolie w hollywoodzkiej produkcji „Salt” Phillipa Noyce’a.
W sumie przez sześć dekad zagrał w ponad 150 filmach, z których pięć nominowanych było do Oscara.
Równie bogata jest jego kariera teatralna – publiczność mogła go podziwiać na większości warszawskich scen. Występował m.in. w przedstawieniach Adama Hanuszkiewicza w Teatrze Narodowym, gdzie 450 razy wcielał się w tytułowe role w „Hamlecie” Williama Szekspira (1970) i „Beniowskim” Juliusza Słowackiego (1971). W 2006 r., w spektaklu przygotowanym z okazji swoich 60. urodzin, zagrał króla Leara z dramatu Szekspira w reżyserii Andrieja Konczałowskiego w Teatrze na Woli im. Tadeusza Łomnickiego.
Co ciekawe, mimo tak przebogatej kariery, aktor przez lata nie miał magisterium. Dyplom uzyskał go dopiero w 2010 r. w Akademii Teatralnej w Warszawie, gdzie obronił pracę poświęconą swoim rolom filmowym wygłaszanym wierszem.
Za swoją długoletnią działalność artystyczną otrzymał wiele prestiżowych wyróżnień. W 1969 r. został pierwszym laureatem Nagrody im. Zbyszka Cybulskiego. Dostał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w pracy artystycznej (1998), Złoty Krzyż Zasługi (1974) oraz Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2006). Jest też kawalerem francuskiej Legii Honorowej (1986). W 2013 r. odebrał doktorat honoris causa Uniwersytetu Opolskiego. Jest honorowym obywatelem Warszawy, Opola oraz Podkowy Leśnej.
W 2025 r. na 11. bydgoskim Festiwalu Filmowym Przeźrocza odebrał Nagrodę Filmową Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego im. Poli Negri.