Zbrodnia pomorska – wspólnie zapełniamy karty księgi pamięci

W naszym regionie wciąż żywa jest pamięć o dziesiątkach tysięcy polskich cywili, bestialsko zamordowanych przez niemieckich okupantów w pierwszych miesiącach drugiej wojny światowej. Zapełniamy karty poświęconej im księgi pamięci. Przez najbliższe dwa tygodnie księga jest wystawiona w parafii w Papowie Biskupim (powiat chełmiński). Wcześniej była wyłożona w chełmińskiej farze, w Unisławiu, Kijewie Królewskim i w Grzybnie.

W powiecie chełmińskim zidentyfikowano ponad 20 miejsc kaźni z tamtego okresu. Tylko we wsi Klamry w październiku i listopadzie 1939 w zbiorowych egzekucjach rozstrzelano 3 tysiące osób. Zbiorowe mogiły odnaleziono w miejscowościach:

Bągart, gmina Kijewo Królewskie
Dąbrowa Chełmińska
Dorposz Szlachecki, gmina Kijewo Królewskie
Gorzuchowo, gmina Stolno
Klamry, gmina Chełmno
Kornatowo, gmina Lisewo
Lisewo
Łyniec, gmina Stolno
Małe Czyste, gmina Stolno
Małe Łunawy, gmina Chełmno
Nowe Dobra, gmina Chełmno
Ostrów Świecki, gmina Chełmno
Paparzyn, gmina Stolno
Płutowo, gmina Kijewo Królewskie
Pniewite, gmina Lisewo
Podwiesk, gmina Chełmno
Raciniewo, gmina Unisław
Robakowo, gmina Stolno
Starogród, gmina Chełmno
Wabcz, gmina Stolno
Wielkie Łunawy, gmina Chełmno

Ziemia z tych miejsc została wmurowana w pomnik Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej 1939.

Zobacz też Pamięci ofiar zbrodni w Klamrach

Jesienią 1939, wkrótce po napaści Niemiec na Polskę, najeźdźcy przystąpili do ludobójczej akcji „odpolszczania” tej części polskich ziem, którą przyłączono do III Rzeszy. Zaplanowane jeszcze przed wybuchem wojny i przeprowadzone według przygotowanych zawczasu list proskrypcyjnych masowe rozstrzeliwania ludności cywilnej, przede wszystkim inteligencji oraz osób zaangażowanych w umacnianie polskości, pochłonęły dziesiątki tysięcy istnień. Do największych zbrodni doszło na terenie przedwojennego województwa pomorskiego – liczbę ofiar, wśród których były też kobiety i dzieci, szacuje się na co najmniej 30 tysięcy. Sprawcami mordów byli sąsiedzi ofiar – miejscowi Niemcy zrzeszeni w organizacji Selbstschutz Westpreussen, nadzorowani przez SS. Większość z nich uniknęła odpowiedzialności.

Zobacz W miejscach kaźni sadzono las

Pomnik Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej 1939 stanął w Toruniu. – Jesteśmy im winni tę pamięć. Wszystkich bowiem skazano na śmierć na podstawie jednego oskarżenia – za to, że tu, na Pomorzu Nadwiślańskim i Kujawach, Kaszubach, Krajnie i Pałukach, Ziemi Kociewskiej, Borowiackiej i Michałowskiej, Ziemi Chełmińskiej i Dobrzyńskiej, byli Polakami i swojej Ojczyźnie służyli. Nie ma miejsca, nie ma rodziny na naszej ziemi, które ominęłaby hekatomba niemieckiej okupacji – barbarzyństwo faszystowskiej ideologii, nienawiść i zdrada sąsiadów – mówił podczas ceremonii jego odsłonięcia (6 października) marszałek Piotr Całbecki.

Zobacz Zbrodnia pomorska – musimy pamiętać (film)

Księgę pamięci po raz pierwszy wystawiliśmy właśnie podczas uroczystości pod pomnikiem. Wpisów do niej dokonali wówczas honorowi goście tego wydarzenia – potomkowie pomordowanych. Niektóre z tych wpisów mają charakter bardzo osobisty, do innych dołączono dokumenty lub fotografie. Następnie księga została wyłożona w:

parafii pw. Wniebowzięcia NMP w Chełmnie (fara),
parafii pw. św. Wawrzyńca w Kijewie Królewskim,
parafii św. Bartłomieja Apostoła w Unisławiu.
parafii św. Michała Archanioła w Grzybnie.

Obecnie wpisów w księdze można dokonywać w parafii św. Mikołaja w Papowie Biskupim, gdzie będzie wyłożona do 12 maja. Później trafi też do innych miejscowości, w których wciąż żywa jest pamięć o tamtej traumie. Będziemy o tym informować.